ASEAN liderleri, Myanmar'daki çatışma ve Güney Çin Denizi'nde gerilim gündemiyle toplandı

11 Güneydoğu Asya ülkesinin liderlerinin katıldığı zirvenin açılış töreni bu sabah yapıldı. Törene dönem başkanı Laos'un Başbakanı H.E. Sonexay Siphandone'un yanı sıra Filipinler Devlet Başkanı Ferdinand Marcos Jr, Singapur Başbakanı Lawrence Wong, Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra, Vietnam Başbakanı Pham Minh Chinh, Malezya Başbakanı Enver İbrahim, Brunei Sultanı Hacı Hassanal Bolkiah, Kamboçya Başbakanı Hun Manet, Endonezya Devlet Başkanı Yardımcısı Ma'ruf Amin ve Doğu Timor Başbakanı Xanana Gusmao ile Myanmar'daki cunta yönetimini temsilen Dışişleri Bakanlığı Daimi Sekreteri Aung Kyaw Moe katıldı.

Myanmar'daki cunta yönetimi, 2021'deki askeri darbeden bu yana ASEAN Zirvesi'nde ilk kez temsil ediliyor.

Üye ülkelerin ekonomik entegrasyon ve bölgesel sorunları ele alacağı ana zirvede, Myanmar'da süren çatışmaların ve Güney Çin Denizi'nde Çin ile Filipinler arasındaki gerilimlerin gündemde olması bekleniyor.

ASEAN ülkeleri, zirve marjında ayrıca ABD, Çin, Japonya, Güney Kore, Hindistan ve Avustralya gibi diyalog ortaklarıyla toplantılar yapacak.

Zirveye ABD'den Dışişleri Bakanı Antony Blinken katılıyor. Blinken'ın, toplantılarda "Çin ile bağlantılı bazı sorunları gündeme getireceği" belirtilirken, Güney Çin Denizi'nde Çin ile ABD müttefiki Filipinler arasındaki gerilimlere ilişkin Washington yönetiminin tutumunu dile getirmesi bekleniyor.

Çin tarafını ise zirvede Başbakan Li Çiang temsil edecek. Li, zirve marjında düzenlenen Çin-ASEAN Zirvesi, Çin, Japonya ve Güney Kore'nin dahil olduğu ASEAN Artı 3 Zirvesi ve Doğu Asya Zirvesi'ne katılacak.

- MYANMAR'DAKİ DURUM ENDİŞE KAYNAĞI

ASEAN üyesi Myanmar'da 2021'deki darbeden bu yana 6 bin kişinin ölümüne 3 milyon kişinin yerinde edilmesine yol açan çatışmalar, örgüt üyeleri açısından endişe kaynağı olarak görülüyor.

Cunta yönetiminin 3 yıldır men edildiği zirveye ilk kez Myanmar'dan siyasi bir temsilci katılırken, bunun ülkedeki etnik silahlı gruplar ile cunta yönetimi arasındaki krizin çözümüne yönelik diplomatik çabaları teşvik etmesi umuluyor.

Myanmar ordusunun, 1 Şubat 2021'de Aung San Suu Çii liderliğindeki Ulusal Demokrasi Birliği (NLD) hükümetini devirerek yönetime el koyması ve barışçı protestoların kanlı şekilde bastırılmasının ardından ASEAN ülkeleri, krizi sonlandırmaya yönelik bazı çabalara öncülük etmişti.

ASEAN üyeleri, ülkedeki durumun yeniden istikrara kavuşturulması için ortaya konulan 5 maddelik planda, şiddetin derhal durdurulması, insani yardıma olanak sağlanması, taraflar arasında diyalog başlatılması, ASEAN özel temsilcisinin arabulucu rolü üstlenmesi ve özel temsilcinin ülkeyi ziyaret ederek tüm taraflarla görüşmesini önermişti.

Askeri yönetimin, ülkedeki diyalog ve gerilimi azaltma vaatlerini yerine getirmemesi ve siyasi krizin çözümü için atanan ASEAN Özel Elçisi Erivan Yusuf'un devrik lider Suu Çii ve diğer tutuklu isimlerle görüşmesinin engellenmesi nedeniyle çözüme yönelik çabalar sonuçsuz kalmıştı.

Askeri cuntanın lideri General Min Aung Hlaing, Suu Çii ile müzakerelere başlamayı vadetmiş fakat daha sonra anlaşmaya uymamıştı. ASEAN bunun üzerine General Min ve cunta hükümetini, zirve toplantılarına katılmaktan men etmişti.

- GÜNEY ÇİN DENİZİ'NDE ÇİN İLE FİLİPİNLER ARASINDAKİ GERİLİMLER

Öte yandan zirvede üye ülkelerin hem kendi aralarında hem de Çin heyetiyle yapacağı görüşmelerde egemenlik ihtilaflarına konu olan Güney Çin Denizi'ndeki gelişmelerin ele alınması bekleniyor.

Çin ile Filipinler arasında ihtilaflı Scarborough Sığı, İkinci Thomas Sığı ve Sabina Sığı çevresinde son aylarda gemilerin çarpışmasına varan sürtüşmeler yaşanıyor. Öte yandan Vietnam, bu hafta Çin Sahil Güvenliğinin Vietnamlı balıkçılara yönelik engellemesinden rahatsızlığını dile getirdi. Pekin yönetimi, son dönemde Malezya, Endonezya ve Brunei Sultanlığı'nın münhasır ekonomik bölgesi olan sulara da devriye gemilerini gönderiyor.

Çin, ilk kez 1947'de yayımladığı haritayla Güney Çin Denizi'nin yüzde 80'inde egemenlik iddiasında bulunuyor. Başta Paracel ve Spratly Adaları olmak üzere bölgedeki adacık, resif, kayalık ve deniz bentleri üzerindeki egemenlik ihtilafları zaman zaman gerginliklere yol açıyor.

Çin'in ihtilaflı adalarda askeri üsler inşa etmesi ve sivil gemi filolarını uzun süreli bulundurmasına bölge ülkelerinin yanı sıra ABD de karşı çıkıyor.

Lahey'deki Daimi Tahkim Mahkemesi (PCA), 2016'da Filipinler'in başvurusuyla verdiği kararda, Çin'in, Güney Çin Denizi'nde tek taraflı egemenlik taleplerinin yasal olmadığına karar vermişti.

- "ASEAN'IN MERKEZİLİĞİ"

ASEAN'ın, kurucu üyeleri Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler ve Singapur'un yanı sıra Brunei, Vietnam, Laos, Kamboçya, Myanmar ve Doğu Timor olmak üzere 11 üyesi bulunuyor. Papua Yeni Gine de örgüte tam üyelik sürecinde yer alıyor.

Örgütün öncülük ettiği bölgesel bütünleşmenin Güneydoğu Asya'da kalkınmanın ve refahın gelişimi açısından kilit önemde olduğu tüm taraflarca kabul ediliyor.

Bölgede nüfuz mücadelesi içerisinde olan büyük güçler dahil tüm ülkeler, her fırsatta Asya-Pasifik bölgesinde "ASEAN'ın merkeziliğine" desteğini dile getiriyor.