İran, Rusya ve Çin'den BMGK'ya ortak mektup: Yaptırımların dayanağı kalmadı

İran, Rusya ve Çin, 18 Ekim 2025 itibarıyla Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyinin (BMGK) 2015'teki nükleer anlaşmayı destekleyen 2231 sayılı kararının sona erdiğini, dolayısıyla İran'a BM yaptırımlarının geri getirilmesinin hukuken "kusurlu" olduğunu bildirdi.

Çin, Rusya ve İran Dışişleri Bakanları, İngiltere, Fransa ve Almanya'nın "snapback" mekanizması kapsamında BM yaptırımlarını otomatik olarak yeniden yürürlüğe koyma girişimine karşı BM Genel Sekreterliği ve BMGK Başkanlığına ortak mektup gönderdi.

İngiltere, Fransa ve Almanya'nın (E3) snapback mekanizmasını işletme kararına dair 28 Ağustos'ta BMGK'ya sundukları mektupta yer alan iddiaların doğru olmadığının ifade edildiği mektupta, bu ülkelerin 2015'teki nükleer anlaşmayla ilgili yükümlülüklerini yerine getirmediği belirtildi.

"E3'ün sözde snapback mekanizmasını işletme girişimi varsayılan olarak yasal ve usül açısından kusurludur" ifadelerinin yer aldığı mektupta, 2231 sayılı BMGK kararının 8'inci paragrafı uyarınca kararın süresinin 18 Ekim 2025 itibarıyla sona erdiği belirtilerek, İran'a BM yaptırımlarının geçersiz olduğu savunuldu.

- İRAN'A BM YAPTIRIMLARININ GERİ GETİRİLDİĞİ SÜREÇ

İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD'nin tek taraflı çekilmesinden sonra uygulanmayan 2015'teki nükleer anlaşmada yer verilen ve "snapback" olarak adlandırılan, İran'a anlaşmayı ihlal ettiği gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkanına sahip mekanizmayı 28 Ağustos'ta işletme kararı almıştı.

Nükleer anlaşmanın taraflarından Rusya ve Çin ise BMGK'ye İran ile ortak gönderdikleri mektupta, Avrupalı ülkelerin İran'a BM yaptırımlarını geri getirebilecek "snapback" mekanizmasını işletme kararının "hukuken geçersiz" ve "mantıksız" olduğunu savunmuştu.

İran, süreci durdurabilmek için İsrail ve ABD'nin saldırıları sonrasında askıya aldığı denetimlerin yeniden başlamasını sağlayacak şekilde UAEA ile 9 Eylül'de Kahire'de anlaşmaya varmış ancak Avrupa ülkeleri tarafından olumlu karşılanan bu adım yeterli görülmemişti.

Tahran'a BM yaptırımlarını kaldıran 2231 sayılı BM Güvenlik Konseyi (BMGK) kararında yer alan snapback mekanizmasının işletilmesinin ardından süreç, İran ile Avrupa arasında yapılan görüşmelerde sonuç çıkmayınca 28 Eylül gece yarısı sona erdi ve İran'a BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girmişti.

İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, 12 Eylül'de İran'ın bu durumda Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'ndan (NPT) çekilmek dahil adımlar atabileceğini söylemişti.

İran Dışişleri Bakanlığı tarafından 18 Ekim'de yapılan yazılı açıklamada, ülkeye BM yaptırımlarının geri getirilmesini sağlayan 2231 sayılı BMGK kararının önceden belirlendiği üzere resmen sona erdiği ifade edilmişti.