Jekova: Başkan Erdoğan'ın yaptığı çağrı muhteşemdi, unutmamalıyız

Oğuz boyundan gelen Gagauz Türklerinin konuştukları Gagauz dili, yok olma tehlikesi ile karşı karşıya.

UNESCO tarafından "Tehlikedeki Dünya Dilleri" listesine 2010'da alınan Gagauz dilinin korunması ve yaşatılması, Gagauz halkının varlığı için önem teşkil ediyor.

Moldova'ya bağlı Gagauz Özerk Yeri'nde yaşayan Gagauz Türkleri, kendi dillerinin yaşatılması için mücadele veriyor.

Gagauz Halk Meclisi (Halk Topluşu) Milletvekili Ekaterina Jekova, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Gagauz dilinin korunması ve yaygınlaştırılması sorunun çözülmesinin Gagauzlar için hayati öneme sahip olduğunu söyledi.

Gagauz Türkçesinin UNESCO'nun belirlediği "Tehlikedeki Dünya Dilleri" listesine alındığını anımsatan Jekova, bu sorunun Gagauz siyasetçilerinden kaynaklandığını belirtti.

Jekova, "Gagauz Özerk Yeri'nin 1994'te kurulmasından bu yana Gagauz dili sorununa siyasi düzeyde yeterli şekilde önem verilmedi. Gagauz yöneticileri bu sorunla ilgilenmedi. Bu noktaya böyle gelindi." dedi.

- "GAGAUZ DİLİ, ÖZERK BÖLGENİN TEMEL DAYANAĞIDIR"

Ekaterina Jekova, Gagauz yönetiminin Gagauz dilinin konuşulması ve yaygınlaştırılması konusunda halka örnek olması gerektiğini belirterek, "Gagauz dili, özerk bölgenin temel dayanağı ve halkın kimliğidir. Dilimizi korursak, tüm alanlarda gelişebiliriz. Dilimizi koruyamazsak özerkliğimizi kaybetmiş oluruz." diye konuştu.

Gagauz dili ile ilgili sorunu sürekli dile getirdiklerine dikkati çeken Jekova, Gagauz Halk Meclisinin bazı milletvekilleriyle birlikte 2018'de dilin korunmasına yönelik yasa tasarısı hazırladıklarını ve bu tasarının Meclis tarafından kabul edilmesini sağladıklarını anlattı.

Söz konu yasanın, Gagauzcanın yüksek düzeyde ve halk arasında konuşulmasını içerdiğini aktaran Jekova, yasa kapsamında ilkokul sınıflarında Eylül 2020 itibarıyla resim ve el işi derslerinin Rusça yerine Gagauz dilinde görülmeye başladığını dile getirdi.

Jekova, bu yasa kapsamında fon kurduklarını ve bu fonun yardımıyla çeşitli projeleri hayata geçirdiklerini söyledi.

Proje kapsamında yarışmalar düzenlediklerini ve kitaplar bastırdıklarını dile getiren Jekova, "Gagauz halkı, kendi dilinin, kültür ve spor etkinliklerinde, tiyatrolarda ve devlet dairelerinde konuşulmasını istiyor." dedi.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 2018'de Moldova ve Gagauz Özerk Yeri'ni ziyaret ettiğini hatırlatan Jekova, "Erdoğan'ın burada Gagauz dilinin korunması yönünde yaptığı çağrısı muhteşemdi. Bu çağrıyı unutmamalıyız. Dilimizi korumalıyız." ifadelerini kullandı.

Gagauz dilinin yaygınlaştırılması konusunda iletişim mecralarına da görev düştüğünü vurgulayan Jekova, şöyle devam etti:

"Bölgedeki özel televizyon, radyo, haber web siteleri yabancı dillerde yayın yapıyorlar. Bu, Gagauz dili için tehlikeli bir durum. Bu mecraların yasalarla Gagauzca yayın yapmaları sağlanabilir."

- "OKULLARDA EĞİTİM DİLİNİN GAGAUZCA OLMASI GEREKİYOR"

Türkiye'deki Gagauzlar Derneği Başkanı İrina Yüsümbeli ise Gagauzların Moldova'daki sosyo-ekonomik sıkıntılardan dolayı başka ülkelere gittiklerine dikkati çekerek, "Gagauzlar gittikleri veya yaşadıkları devletlerin kültür ve dilini benimsemeye başlıyor, kendine has dil ve adetleri unutuyor. Bulundukları devletlerin azınlıklara yönelik asimilasyon politikaları da durumu kötü yönde etkiliyor." şeklinde konuştu.

Moldova'nın eski Sovyetler Birliği ülkesi olması nedeniyle Gagauz Özerk Yeri'nde yoğun olarak Rusça kullanıldığına dikkati çeken Yüsümbeli, "Gagauz diline en büyük darbe Sovyetler Birliği'nde vuruldu. Hayatın her alanına Rusça girdi. Uşak bahçelerinde, okul, devlet dairelerinde hep Rusça konuşuldu. Bu durum günümüzde farklı değil." dedi.

Okullarda eğitim dilinin Gagauzca olmasının önemine işaret eden Yüsümbeli, "İşlevselliğini kaybeden dilimize ihtiyaç kalmadı. Bunu tekrardan Gagauzcaya kazandırmalıyız. Devlet dairelerinde yazışmalar, kiliselerde de ibadetler Gagauz dilinde yapılırsa, sorunu ortadan kaldırmış oluruz." ifadelerini kullandı.

- "MAALESEF, ÇOCUKLARIN GELECEĞİ GAGAUZ DİLİYLE BAĞDAŞTIRILMIYOR"

Gagauz Özerk Yeri'ndeki Gagauz dili öğretmeni Lidiya Yüsümbeli de çocuklarda Gagauz diline ilgi uyandırmaya çalıştıklarını belirterek, "Küçük sınıftaki çocukların birçoğu ana dilini zar zor konuşuyor. Çünkü ebeveynler evde onlarla Gagauz dilinde konuşmuyor. Maalesef, çocukların geleceği Gagauz diliyle bağdaştırılmıyor." diye konuştu.

Yüsümbeli, eğitim sürecinde Gagauz diline yönelik çocuklarda ilgi uyandırmak için çeşitli görseller, program, projeler ve kitaplar hazırlanması gerektiğini aktardı.

Gagauz dilinin yapısıyla ilgili de sorunların olduğuna dikkati çeken Yüsümbeli, bu sorunun çözümü için dilbilimcilerin yetiştirilmesi gerektiğini söyledi.

Ayrıca, son zamanlarda Gagauz dilinin gramerinin basitleştirilmesi konusunun gündeme getirildiğine dikkati çeken Yüsümbeli, "Dilin temeli basitleştirilemez. Ekler, haller, cümle yapıları gibi unsurlar öğretilmezse, dili doğru düzgün kullanamazsın." dedi.