Liderler NATO zirvesinde bir araya geliyor! Türkiye'nin tutumu nasıl olacak?

NATO Zirvesi dosya haberinin ikinci bölümünde AA muhabiri, İttifak'ın yeni savunma harcamaları hedefi etrafında dönen tartışmaları ve zirvenin gündemini derledi.

32 müttefik ülkenin lideri, 24-25 Haziran'da Lahey'de NATO'nun 2025 Zirvesi için bir araya gelecek.

Zirvenin ana gündemini savunma harcamaları için belirlenecek yeni hedef oluşturuyor.

Müttefik savunma bakanları, 5 Haziran'da Brüksel'deki karargahta yaptıkları toplantıda ihtiyaç duyulan yetenek hedeflerini belirledi.

ABD'de Donald Trump yönetiminin henüz göreve gelmeden dillendirmeye başladığı, savunma harcamaları için gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) en az yüzde 5'inin ayrılması hedefinin bu zirvede resmen kabul edileceği öngörülüyor.

Avrupalı müttefikler için bu rakam halihazırda yüzde 1,9 civarında. Kanada için yaklaşık yüzde 1,4 ve ABD için 3,5 civarında.

NATO Genel Sekreteri Mark Rutte'nin Atlantik'in iki yakasını bir araya getirmek için önerdiği formüle göre yüzde 5'in en az 3,5'i her türlü silah, mühimmat, eğitimi içeren askeri imkan, yetenek ve kuvvetlere ayrılacak.

Kalan yüzde 1,5'in içine ise savunma ve güvenlikle ilgili genel yatırımlar ve Ukrayna'ya gönderilen yardımlar girebilecek.

İlk etapta 2030'da ulaşılması planlanan hedefler için zirvenin sonuç bildirisinde 2032'nin zikredilmesi bekleniyor ancak ne bu değişiklik ne de Rutte'nin formülü, müttefiklerin tümünü aynı çizgide buluşturabildi.

- İSPANYA'NIN İTİRAZI

Müzakerelerin son ana kadar süreceği tahmin edilirken en net itirazın GSYİH'sinin yüzde 1,3'ünü ayıran İspanya'dan geldiği biliniyor.

İttifak içindeki en düşük orana sahip Madrid, yeni hedeften muaf tutulmak istiyor.

İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, Rutte'ye mektup ileterek Lahey Zirvesi bildirisine "harcama hedefini isteğe bağlı hale getirecek veya İspanya'yı yüzde 5 hedefinin uygulanmasından hariç tutacak daha esnek bir formül eklenmesi" önerisini getirdi.

Savunma harcamaları için GSYİH'nin yüzde 5'i koşulu getirilmesinin ülkesinin vizyonuyla bağdaşmadığını vurgulayan Sanchez, ayrıca İspanya'nın NATO'ya taahhütlerini yerine getirmesi için bunun gerekli olmadığını belirtti.

İspanya Başbakanı, yeni hedefin "artan borç, enflasyonist baskılar ve yatırımın yönlendirilmesi yoluyla ekonomik büyümeyi yavaşlatacak bir adım olduğunu" ifade etti.

Rutte, yüzde 5 hedefini esas olarak Rusya tehdidiyle gerekçelendiriyor ancak Rusya'dan yönelen tehdit, coğrafi olarak İttifak'ın her üyesini aynı oranda endişelendirmiyor.

Ülkelerin mücadele ettiği kamu borçları da göz önüne alındığında hükümetler, savunmaya daha fazla harcama yapmak için gerekli halk desteğini göremiyor.

Oy birliği sağlanmazsa zirveden herhangi bir karar da çıkmayacak. Bu ihtimal, Trump'la yaşanacak gerginlikleri de beraberinde getiriyor.

Trump'ın ilk dönemi sırasında 2018'de Brüksel'de yapılan NATO zirvesi, ABD'li lider ile dönemin Almanya Başbakanı Angela Merkel'in sözlü atışmasıyla hala hafızalarda yer tutuyor. Trump, Merkel'i "Rusya'ya bağımlı" olmakla suçlarken Merkel, "Almanya kararlarını bağımsız alır." yanıtını vermişti.

NATO müttefikleri, güvenlik taahhüdünün ayrıntıları konusunda fikir ayrılığına düşse de Trump'ı "mutlu etmenin" ve Lahey'de birleşik bir tutum sürdürmenin önemi olduğu konusunda genel bir fikir birliği mevcut.

Zira Rusya-Ukrayna Savaşı sürüyor. ABD'nin odağı ise giderek Asya ve özellikle İsrail'in İran'a karşı saldırılarıyla başlayan süreçte Orta Doğu'ya kayıyor.

ABD'nin de İran'daki üç nükleer tesise düzenlediği saldırılar, ardından İran'dan yapılan "Saldırılar, kalıcı sonuçlar bırakacak." açıklaması, zirvenin gündemini ve atmosferini de yakından etkileyecek.

Bu nedenle zirvenin liderlerin katılım göstereceği esas oturumları, iki yerine, tek güne toplandı. Zirve, "yüzde 5" etrafında şekillenecek.

- "HEDEF BEYANI"

Washington'daki "Transatlantik Liderlik Ağı" (Transatlantic Leadership Network) isimli kuruluşun Başkanı Daniel S. Hamilton AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Trump'ın NATO'ya taahhütlerinden vazgeçmeyeceğini ancak zirvede "Avrupa'nın savunmasından Avrupa'nın sorumlu olması" beklentisinde ısrarcı olacağını belirtti.

Yüzde 5 hedefinin ABD de dahil olmak üzere yakın vadede elde edilmesinin muhtemel olmadığını kaydeden Hamilton, bunu bir "hedef beyanı" olarak tanımladı.

Hamilton, asıl meselenin, Avrupalı müttefiklerin kıtanın Rusya nezdinde caydırıcılığını sağlamak ve bölgesindeki krizlere ilk müdahale eden rolünü üstlenebilmek için savunma sanayisini güçlendirme zorunluluğu olduğunu belirtti.

- ZELENSKİ, AB VE ASYA-PASİFİK DÖRTLÜSÜNÜN LİDERLERİ DE GELECEK

Hollanda Kralı Willem-Alexander'in vereceği akşam yemeğinde Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy'nin yanı sıra Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Antonio Costa ile AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Asya-Pasifik ortakları Avustrulya, Yeni Zelanda, Güney Kore ve Japonya'nın liderleri de olacak.

- UKRAYNA'YA "JEST"

Zelenskiy'nin zirveye davet edilmesi, "jest" olarak yorumlanıyor.

Zirve bildirisinde Ukrayna'nın güvenliğiyle ilgili "egemen taahhütler" ifadesinin yer alması bekleniyor.

Ukrayna'nın olası üyeliğiyle ilgili önceki NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, sık sık "savaş sona erdiğinde" ifadesini kullanırken Rutte, "hiçbir zaman söz verilmediğini" vurguluyor.

Trump, 27 Şubat'ta Ukrayna'nın NATO üyeliğinin gerçekleşmeyeceğini, bu konunun zaten Rusya-Ukrayna Savaşı'nın kaynağı olduğunu ifade etmişti.

- TÜRKİYE'NİN TUTUMU

Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin İttifak'ın ihtiyaçlarının bilincinde olduğunu, hem mevcut yetenekleri hem de bunları kullanma iradesi açısından öne çıktığını vurguluyor.

Bu yıl yine sonuç bildirisinde terörle mücadele vurgusunun yer almasına önayak olan Türkiye, müttefikler arasında herhangi bir bariyerin olmaması hususunu da gündeme getirdi.