31 Temmuz 2025 Perşembe / 5 Muharrem 1447

Türkiye karşısında şah-mat oldular! Ermenistan ve müttefiklerinde büyük hüsran

Ermenistan'ın müttefiki Hindistan'ın Pakistan karşısında yenilgiye uğradığını Fransa'nın ise Azerbaycan ve Türkiye karşısında çeşitli coğrafyalarda jeopolitik yenilgiler aldığını kaydeden uzmanlar 'Trump, döneminde Azerbaycan-ABD ilişkileri daha iyi bir seyir izlerken Trump'ın Güney Kafkasya başta olmak üzere Türkiye ile işbirliğine önem vermesi de Ermenistan'ın müttefikleri için hüsran oldu. Böylece, Azerbaycan ve müttefiklerinin Ermenistan'ın müttefiklerine karşı güç kazanmasıyla birlikte Paşinyan iktidarı dış dünyada yalnızlaştı' değerlendirmesinde bulundu.

AA30 Temmuz 2025 Çarşamba 12:26 - Güncelleme:
Türkiye karşısında şah-mat oldular! Ermenistan ve müttefiklerinde büyük hüsran

Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Cavid Veliyev, Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barış sürecini AA Analiz için kaleme aldı.

***

10 Temmuz 2025'te Azerbaycan ve Ermenistan yetkilileri, Birleşik Arap Emirlikleri'nin (BAE) başkenti Abu Dabi şehrinde bir araya geldi. Masada ikili ilişkilerin normalleşmesi ve barış anlaşmasının imzalanması vardı. Bu görüşmeler, iki ülke arasında arabulucu olmadan yani doğrudan gerçekleşmesi nedeniyle önem arz ediyordu.

Bu minvalde, hem Azerbaycan tarafı hem de Ermenistan tarafı görüşmeleri yapıcı olarak değerlendirdi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan Mart 2025'te üzerinde anlaşmaya varılan barış metninin taraflarca paraflanmaya hazır olduğunu bildirdi. Ancak metnin imzalanması için hala Ermenistan'ın atması gereken adımlar bulunuyor.

Öte yandan, Abu Dabi görüşmelerinin başarılı geçmesi, barış metninin nihai şeklini alması da kolay elde edilen adımlar olmadı. Bu sürecin olumlu ilerlemesinin arkasında Azerbaycan'ın başarılı diplomasinin ve barış metni ile ilgili tekliflerinin müstesna ve müspet bir rolü vardı.

BARIŞ ANLAŞMASI AZERBAYCAN'IN TEKLİFLERİ TEMELİNDE OLUŞTU

İkinci Karabağ Savaşı'nın bitmesinden bir yıl sonra, Kasım 2021'de Cumhurbaşkanı Aliyev Azerbaycan'ın barış imzalamaya hazır olduğunu ve Ermenistan'a böyle bir teklifte bulunduğunu açıkladı. Ardından, Azerbaycan tarafı Şubat 2022'de barış anlaşması müzakereleri için resmi olarak Ermenistan'a 5 maddelik temel ilkeleri sundu ve yazılı metin üzerinden müzakereler başladı. Azerbaycan tarafının barış metni ile ilgili bazı haklı talepleri Ermenistan tarafından karşılandıktan sonra, Mart 2025'te her iki taraf yazılı metin üzerinden anlaştıklarını ilan etti.

Azerbaycan'ın talepleri üzerine Karabağ Ermenilerine özel statünün verilmesi ile ilgili madde metinden çıkarıldı. Ayrıca, tarafların birbirine karşı uluslararası mahkemelerde davaları geri çekmesi ve Azerbaycan sınırına başka ülkelerin temsilcilerinin yerleştirilmemesi konusunda anlaşmaya varıldı. Öte yandan, Azerbaycan resmi yetkilileri bir açıklama yaparak, barış metninin imzalanması için AGİT Minsk Grubu'nun feshedilmesi ve Ermenistan anayasasının değiştirilmesi gerektiğini açıkladı. Ermenistan tarafı bu taleplerin karşılanması için çalışmalarını sürdürüyor.

Barışa katkı sağlayacak bu taleplerin Ermenistan tarafından karşılanması kolay gerçekleşmedi. Paşinyan yönetimi 44 günlük İkinci Karabağ Savaşı'ndan sonra gelecekte jeopolitik gerçekliğin Ermenistan lehine değişeceği düşüncesiyle 10 Kasım bildirisinin şartlarını yerine yetirmekten kaçındı. Ermenistan üçlü bildirinin aksine Laçın Yolu'nu Karabağ'a silah geçişleri için kullandı ve bazen Rusya'nın, bazen de Batı'nın desteğini alarak Karabağ'daki geçici statükoyu kalıcı hale getirmeye ve Azerbaycan'ın Karabağ bölgesine uluslararası gözlemciler yerleştirmeye çalıştı. Ancak jeopolitik gelişmeler Ermenistan'ın değil de, Azerbaycan'ın lehine değişince Paşinyan yönetimi geri adım atmak zorunda kaldı. Ermenistan, Karabağ'daki silahlı Ermenilere karşı Azerbaycan'ın gerçekleştirdiği yasal anti-terör operasyonu düzenlenirken müttefiklerinden ve hatta Uluslararası Adalet Divanı'ndan (UAD) beklediği desteği bulamadı.

KAFKASYA'NIN YENİ DİNAMİĞİ: YÜKSELEN AZERBAYCAN

Karabağ Zaferi'nden sonra Azerbaycan bölgede kurduğu diplomasi ağıyla Ermenistan'a karşı üstünlük sağlamayı başardı. Ermenistan'ın ABD ile imzaladığı Stratejik Ortaklık Anlaşması'na karşın Azerbaycan, bölgenin iki güçlü devleti Türkiye ve Rusya ile müttefiklik anlaşmaları imzaladı. Ayrıca Bakü, Çin ile stratejik işbirliği anlaşması imzalarken, Türk Devletleri Teşkilatı'na (TDT) üye ülkelerin kuvvetli desteğini de arkasına aldı.

Haziran 2024'te İran'da yapılan cumhurbaşkanı seçimlerinde Mesud Pezeşkiyan'ın İran Cumhurbaşkanı seçilmesi ile İran-Azerbaycan ilişkilerinde yeni dönem başladı. Pezeşkiyan iki defa Azerbaycan'ı ziyaret ederken henüz Ermenistan'a bir ziyarette bulunmadı. Öte yandan, İran'da güç sahibi olan ve aynı zamanda bölgede Ermenistan müttefiki olan muhafazakarlar Karabağ Zaferi ile Güney Kafkasya'da; Lübnan'da Hizbullah'ın güç kaybetmesi ve Suriye'de rejimin değişmesiyle Orta Doğu'da güç kaybetti. Kısacası İran içindeki muhafazakarlar hem iç hem de dış politikada güç kaybetti.

Ermenistan'ın müttefiki Hindistan, Pakistan karşısında yenilgiye uğrarken, Fransa da Azerbaycan ve Türkiye karşısında çeşitli coğrafyalarda jeopolitik yenilgiler aldı. Paşinyan iktidarının en önemli kayıplarından biri ABD'de yapılan seçimlerde Demokrat aday Kamala Harris'e karşı Cumhuriyetçi aday Donald Trump'ın kazanması oldu. Donald Trump, döneminde Azerbaycan-ABD ilişkileri daha iyi bir seyir izlerken Trump'ın Güney Kafkasya başta olmak üzere Türkiye ile işbirliğine önem vermesi de Ermenistan'ın müttefikleri için hüsran oldu. Böylece, Azerbaycan ve müttefiklerinin Ermenistan'ın müttefiklerine karşı güç kazanmasıyla birlikte Paşinyan iktidarı dış dünyada yalnızlaştı.

Ermenistan yönetimi, Batı'nın da desteğini arkasına alarak Azerbaycan ile barış anlaşması sürecini tamamlamadan Türkiye-Ermenistan sınırlarının açılması için çaba sarf etti. Ancak son olarak Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT) Zirvesi'nde İlham Aliyev ile yaptığı görüşmede, Ermenistan barış anlaşması için Azerbaycan'ın meşru taleplerini karşılamalı şeklinde açıklama yaptı. Bu açıklama, Paşinyan ve sözcülerini hayal kırıklığına uğrattı. Böylece, Azerbaycan-Ermenistan barış görüşmelerinde Paşinyan bütün kartlarını yitirirken, barış şartlarını kabul etmek zorunda kaldı.

Sonuçta bugünkü olumlu sonuçlar Azerbaycan'ın çabaları ve talepleri ile şekillendi. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki barışın devamlı olması için iki ülke arasında gelecekte sorun yaratabilecek siyasi ve hukuki meseleler tamamen ortadan kalkmalıdır. Paşinyan iktidarı ve sözcüleri onun iktidarını bölgesel barış için bir fırsat olarak görüyorsa, o zaman Paşinyan gelecek nesiller arasında bu sorunları ortadan kaldıracak adımlar atmalıdır. Bunun yolu da Azerbaycan'ın meşru taleplerinin karşılanmasından, Ermenistan iç politikasında radikallerin kontrol altına alınmasından, Azerbaycan ve Türkiye ile samimi ilişkiler kurulmasından geçiyor.

[Dr. Cavid Veliyev, Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi Yönetim Kurulu Üyesidir.]

* Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.