Sakız Koyunu Halk Elinde Islah Projesi İle Kurtuldu

Osmanlı padişahlarının tercihi sakız koyununun yetiştirici elinde ıslahı projesi İzmir’de başarıyla sürdürülüyor. Soyu tükenmekte olan Sakız koyunu ırkı, İzmir Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği’nin yürüttüğü halk elinde ıslah projesi ile kurtuldu.

İzmir İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği tarafından başlatılan proje ile sakız koyunu sahiplerinin damızlık ihtiyaçlarını karşılayabileceği elit sürüler oluşturuluyor. Bu kapsamında 62 yetiştiricinin 6 bin 300 adet Sakız Koyunu, Uludağ Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi tarafından yakından takip ediliyor, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı tarafından prim desteği alıyor.

Kökeni Sakız adası ve Urla olan ve halen Çeşme, Urla, İzmir, İstanbul çevrelerinde ve güneyde Antalya ve Mersin’de az sayıda yetiştirilen bu koyun ırkı, uzun kuyruklu ve dip kısmında üçgen şeklinde yağ birikimi bulunmasıyla tanınıyor. Ayrıca vücudu beyaz, baş ve ayaklarda siyah lekeleri ve küçük benekleri ile benzer ırklardan ayrılıyor.

Dünya literatürüne girmiş önemli yerli gen kaynaklarımızdan olan Sakız Koyunu; Tarım Gıda ve Hayvancılık Bakanlığı'nın destekleriyle yetiştirici elinde ıslah ediliyor. Proje ile saf sakız koyunun yetiştirilmesi ve ırkın korunması;
İzmir’deki sakız koyunu yetiştiricilerinin damızlık ihtiyacının karşılanması hedefleniyor.

İzmir'de 11 ilçede 62 işletmede 6 bin adet sakız koyunu ve 300 adet sakız koçu çalışma materyali olarak kullanılırken, proje kapsamındaki sürülerde anaç başına 35 TL, yavru başına ise 20-40 arası hibe desteklemesi yapılıyor. Bu proje kapsamında yetiştiricilere toplam 212 bin 220 TL hibe ödemesi yapılıyor.

Süt ve döl verimi yüksek

Dünyada süt ve döl verimi yüksek ırklardan biri olarak gösterilen Sakız koyununda, iyi bakıldığı takdirde yıllık 200-250 kilo süt verimine ulaşmak mümkün. Laktasyon (sağım) süresi 180-210 gün arasında değişiyor. Bu ırkta, ikiz ve üçüz doğumlar sıklıkla görülür. Bir batımda 5-6 hatta 7 yavru doğuran koyunlar bulunuyor. Sakız dişileri 7-9 aylıkken gebe kalabilir ve doğumdan 15 gün sonra tekrar çiftleşebilir. Böylece 2 senede 3 kez doğum yapabilir.

Sakız koyununun dünyada kendini ispatlamış, süt ve döl verimi yüksek bir hayyan ırkı olduğuna dikkat çeken İzmir İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Başkanı Özer Türer, "Koyun sütünün litre fiyatı bugün için 2 TL. 2013 süt sezonunun açılması ile birlikte bir miktarda artış bekliyoruz. Türkiye'de ve dünyada koyun sütüne büyük bir talep var, ancak üretim yetersiz. Bugün Türkiye’de koyun sütü üretimini 10 kat artırsak yine de talep sıkıntısı yaşamaya devam edeceğiz. Koyun sütü talebine bu kadar ilgi varken Sakız Koyunu gibi kombine hayvanlar daha büyük önem arz ediyor” dedi.

Sakız Koyunu ile ilgili bilgi veren Türer, “Doğu Anadolu'nun İvesi ile birlikte Türkiye'nin süt verimi yüksek iki ırkından biri olan Sakız koyunu İzmir'in yarımadasına has bir koyun. Sakız koyununun süt verimi yıllık 250 kilogram. 2 yılda 3 doğum yapabiliyor. Doğurganlığı da çok yüksek. Öyle ki ikiz, üçüz, hatta beşiz, altız doğuranlar var. Dünyada bilinen süt ve yüksek döl verimine sahip Romanov Koyunu'ndan daha fazla verime sahip bir koyun var elimizde. Üstelik her mevsim gebe kalabilmesi sayesinde sürdürülebilirliği artırabilir. Sakız koyunu hem et hem süt hayvanı olması, hızla büyümesi açısından koyunculuğun geliştirilmesi konusunda yetiştiricilere yeni bir açılım sağlayacak" dedi.

Ilıman deniz iklimi sever

Sakız koyunları bağ-bahçe kenarlarında 3-4 başlık küçük ev sürüleri halinde beslenirler. Bunun nedeni arazi ve tarım işletmesi durumunun bu şekle uygun olmasıdır. Uygun koşullara sahip olan kimi yetiştiriciler 15-20 koyunluk küçük sürüler bulundururlar.

Bu koyun ırkı ılıman deniz iklimine alışkın olduğundan sert kara ikliminin egemen olduğu yerlerde ırk özelliklerini büyük ölçüde kaybetmekte ve döl veriminde belirli bir gerileme görülür. Örneğin Ankara ve Eskişehir’de yetiştirilmek istenen Sakız koyunlarından normal döl alınamamıştır. Hâlbuki esas kökeni olan Sakız adası ve Çeşme’de normal olarak bu koyun fazla döl verir. Döl veriminde gerileme olduğu gibi süt veriminde de azalma olduğundan uzak ve sert iklimli bölgelere götürülen Sakız koyunları yok olup gitmiş ve bu yüzden fazla yayılamamıştır.

Her yıl Çeşme’de düzenlenen Sakız koyunu sergisinden birçok meraklı koyun yetiştiricisi, satın aldıkları Sakız koyunlarını yurdun birçok bölgesine götürüyor. Antalya ve çevresi, yani güneyde kıyı şeridinde de Sakız koyunu yetiştirmek isteyenler başarıya ulaşıyor.

En değerli kurbanlıklar

Sakız koyunlarının etleri de oldukça lezzetlidir. Et lifleri arasında yağ toplanır ve et nispeten yumuşak olur. Süt kuzularının etleri sevilir ve aranır. Osmanlı İmparatorluğu devrinde en değerli kurbanlıklar Sakız koyunlarından yapılırdı. Canlı ağırlık koyunlarda 35-40 kilo, koçlarda 50-60 kilo kadardır.

Türkiye’de saf sakız koyunlarının miktarı 3-4 bin olduğu tahmin ediliyor. Her iklime uymadıklarından çoğalma ve yayılma şansları az. Süt ve döl verimini iyileştirmek için başka yerli koyunların ıslahında Sakız ırkından yararlanmak mümkün. Tahirova koyunları ile Sakızlar arasında yapılan melezleme ile entansif koyunculuğa uygun, yüksek verimli yeni bir tipin yetiştirilmesi üzerinde duruluyor.