Kilosu 60 lira! Özel izinle dikiliyor, kazancıyla sevindiriyor

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ), Ekolojik Üreticiler Eğitim ve Yardımlaşma Derneği (EKOMDER) ile Büyükşehir Belediyesinin hazırladığı projeyle 2006 yılında üretimine başlanan salep orkidesi, çiftçi için yeni bir kazanç kapısı oldu.

Nisan ve mayıs aylarında hasadına başlanan salep orkidesinden bu yıl 15 ton yumru elde edildi. Yaş olarak kilogramı 60 liradan satılan salep, kazancıyla üreticileri sevindirdi.

Ekonomik değerinin yüksek olması ve yumrularının toz haline getirilerek içecek, dondurma, pastacılık ve kimya sektörlerinde kullanılması dolayısıyla talep gören salep orkidesinin üretim alanı her geçen yıl genişliyor.

EKOMDER Başkanı Hakkı Karaman, Samsun'da 41 çiftçinin 40 dönüm arazide salep orkidesi üretimi yaptığını söyledi.

Salep orkidesinde hasat mevsiminin sonuna gelindiğini belirten Karaman, 'Üretilen 15 ton salep orkidesi yumrusundan 6-7 tonu yeni üretecek çiftçilere satıldı. Kalan yumruları da çiftçilerimiz alanlarını büyütmek için tekrar dikti. 100 metrekare alanda üretim yapan çiftçi, ekim alanını 150 metrekareye çıkardı.' dedi.

Karaman, çiftçilerden ürünlerini satın aldıklarını dile getirerek, 'Havaların kurak gitmesi nedeniyle beklediğimiz ürünün biraz altında rekolte elde ettik. Salep orkidesinin yumrusu var ama nem oranı düşük olduğu için verimlilikte azalma oldu. Çiftçimizden tohumluğu yaş olarak kilogramını 60 liradan satın aldık. 1 dönüm alandan üreticilerimiz 800 kilogram ile 1 ton arasında ürün alarak yaklaşık 50 bin lira gelir elde etti.' ifadelerini kullandı.

Yeni salep orkidesi üreten çiftçilere 10 yıl alım garantisi verdiklerine işaret eden Karaman, şunları kaydetti:

'Alım garantisini 20 ila 30 yıl arasında bile verebiliriz. Bu tamamen çiftçimize bağlı. Tohumluk fiyatları belli olduğu zaman çiftçimize satış yapılacak fiyatlara yakın bir ücret ödemesi yapıyoruz. Satış fiyatını firmaların alım gücünü göre belirliyoruz. Salep orkidesine yoğun ilgi var, tohumluk ihtiyacını bile karşılayamıyoruz. Bu talep karşısında en az 15 yıl daha tohumluk üretimine çalışmamız lazım. Özellikle salep üretimi yapan fabrikalar biraz sabredecek, 10 veya 15 yıl sonra ihtiyacı karşılayacak duruma geleceğiz.'Botanik araştırmalar sonucunda 30 çeşit salep orkidesinin doğada kendiliğinden büyüdüğünü belirlediklerini vurgulayan Çalışkan, şöyle konuştu:

'Salep orkidesinden birçok türü araziye indirdik. Bu çeşitlilikten faydalanarak üretimini nasıl yapabiliriz, bunu planladık. Yaptığımız tarla denemelerinde bu çeşitlerden dördünün üretime uygun olduğunu tespit ettik. Tohumluk üreterek üretimi genişletmeye çalışıyoruz. Her yıl çoğalttığımız salep orkidesi yumruları sayesinde üretici sayısını 41'e kadar çıkardık. Üretici sayısını giderek artırıyoruz. Samsun'da salep üretimini marka haline getireceğiz. Çünkü salep orkidesi üretimine çok uygun bir bölgedeyiz. 'Samsun salebi' olarak bunu isimlendirmek istiyoruz.'

OMÜ Bafra Meslek Yüksekokulu Bitkisel ve Hayvansal Üretim Bölüm Başkanı Doç. Dr. Ömer Çalışkan da Samsun'un coğrafi yapısı dolayısıyla salep çeşitliliğinin çok fazla olduğuna dikkati çekti.

Botanik araştırmalar sonucunda 30 çeşit salep orkidesinin doğada kendiliğinden büyüdüğünü belirlediklerini vurgulayan Çalışkan, şöyle konuştu:

'Salep orkidesinden birçok türü araziye indirdik. Bu çeşitlilikten faydalanarak üretimini nasıl yapabiliriz, bunu planladık. Yaptığımız tarla denemelerinde bu çeşitlerden dördünün üretime uygun olduğunu tespit ettik. Tohumluk üreterek üretimi genişletmeye çalışıyoruz. Her yıl çoğalttığımız salep orkidesi yumruları sayesinde üretici sayısını 41'e kadar çıkardık. Üretici sayısını giderek artırıyoruz. Samsun'da salep üretimini marka haline getireceğiz. Çünkü salep orkidesi üretimine çok uygun bir bölgedeyiz. 'Samsun salebi' olarak bunu isimlendirmek istiyoruz.'

Doç. Dr. Çalışkan, salep üretimi ile çiftçilerin gelirinin artırılmasını hedeflediklerini vurgulayarak, şunları söyledi: 'Salep orkidesinin doğadan toplanması yasak, 60 bin liranın üzerinde cezası var. Buradaki hedefimiz çiftçinin gelirini artırırken doğanın tahribatının da önüne geçmek. İhtiyaç duyulan salebin tamamen tarlada üretilmesini istiyoruz. Böylece doğadaki türlere dokunulmamasını amaçlıyoruz. Salep çok özel bir bitki. Gerek tohumdan, gerek yumrudan çoğaltılamayan bir bitki. Biz bazı türlere ek müdahale yaparak erken dönemde hasat, sök-dik işlemi yaparak üretime kazandırdık. Tarlada üretimi giderek yaygınlaştırarak doğa tahribatının da önüne geçmiş oluyoruz.'

Salebin kimyasal yapısını inceleyeceklerini anlatan Çalışkan, tarlada yetişen türlerin içeriğinde hangi maddeler bulunduğunu ortaya çıkaracaklarını belirtti.