Büyükçekmece'deki bir asır önceki hortumun kayıtları ve fotoğrafı arşivden çıktı

Küresel iklim değişiklerinin etkisini artırdığı günümüzde İstanbul'da da son yıllarda etkili yağmur, dolu ve fırtına yaşanırken, hortum da aralıklarla görülüyor.

İstanbul'da en son hortum olayı dün Büyükçekmece Gölü'nde yaşandı. Bir anda ortaya çıkan hortum, bir tırı devirdi.

Araştırmalar, bu hortumların geçmiş yıllarda da görüldüğünü hatta bazen can kaybına sebep olduğunu da ortaya koydu.

Konuya ilişkin AA muhabirine konuşan Kocatürk, doktora çalışması sırasında Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi'nde konuyla ilgili önemli bir belgeye rastladığını ve 1914 yılında İstanbul Büyükçekmece’de meydana gelen bir hortum olayının ilgisini çektiğini söyledi.

Bu belgeden yola çıkarak o dönemin günlük gazetelerini taradığını belirten Kocatürk, "19 Temmuz 1914 Pazar günü, öğleden sonra saat üç civarında meydana gelen hortumla ilgili ayrıntılı bilgilere dönemin günlük gazeteleri olan İkdam, Peyam, Sabah, Tanin, Tasvir-i Efkar (o tarihte Tasfir-i Efkar adıyla çıkıyor) gazetelerinde 20, 21 ve 22 Temmuz 1914 tarihlerinde yayınlanan haberlerden ulaştım. Bu gazetelerin nüshaları Taksim Atatürk Kitaplığı, Beyazıt Devlet Kütüphanesi ve Ankara’da Milli Kütüphane’de bulunuyor." diye konuştu.

Kocatürk, 106 yıl önce oluşan hortumla ilgili bilgilerin hem Osmanlı arşivinde yer alan belgede, hem de günlük gazetelerde ayrıntılı olarak anlatıldığını vurgulayarak, şöyle devam etti:

"Büyükçekmece’de yerleşim merkezinin güney doğusunda ve deniz üzerinde hortum meydana geliyor ve karaya doğru ilerliyor. Yaklaşık 400 metre çapında olduğu söyleniyor. Basında o dönemde 'siklon' ve 'hortum' kelimeleri kullanılıyor. Gazetelerde hortumun kasabanın yakınından geçtiği belirtiliyor. Hortumun asıl ‘Harman Mevkii’ denilen yeri etkilediği, ağaçları, mısır bostanlarını, ekinleri dağıttığını, önüne ne gelirse yıktığını, hayvanları arabalarıyla beraber uçurduğunu ve birçoğunu telef ettiği yine anlatılıyor. Yol üzerinden geçen iki yolculu bir at arabasının da hortuma rastladığını ve arabacı Ali Ağa’nın hayatını kaybettiği gazetelerde anlatılıyor. O dönemin en mühim iletişim aracı olan telgraf direkleri de yerinden sökülüyor ve İstanbul ile iletişim de kesiliyor. Basında vurgulandığı üzere hortumun Büyükçekmece kasabasının etrafından ve yakınından geçmesi büyük bir yıkımı ve faciayla beraber çok daha fazla can ve mal kaybını engelliyor. Hortumu meydana getiren fırtınanın hatta Bakırköy'de bir çimento fabrikasıyla gazinoyu yıktığı da belirtiliyor."

Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi’nde hortum olayıyla ilgili tek bir belge bulduğunu anlatan Kocatürk, belgenin çok önemli olduğunu ifade etti.

Kocatürk, "Çatalca Mutasarrıf Vekili İbrahim Süreyya Bey tarafından Dahiliye Nezareti’ne (Osmanlı zamanında İçişleri Bakanlığı) çekilen Rumi 7 Temmuz 1330 (Miladi 20 Temmuz 1914) tarihli telgrafla olay 'Büyükçekmece kasabası civarından geçen siklonun etkisiyle 2 kişinin vefat ettiği ve birisi ağır olmak üzere kalan 13 kişinin hafifçe yaralandığı ve harmanlarla bostan ve mısır mahsulünden iki bin lira civarında zarar meydana geldiği anlaşılmıştır. Ağır yaralı olan hastaneye yatırılmak üzere İstanbul’a gönderilmektedir ve diğerleri yerinde tedavi altında bulunmaktadır' şeklinde bildirilmiştir." ifadelerini kullandı.

Çatalca Mutasarrıf Vekili İbrahim Süreyya Bey'in olayın ardından yaralıları ziyaret ettiğini anlatan Kocatürk, hortum nedeniyle zarar gören ailelere 2 Osmanlı altın lirası yardım yapıldığını dile getirdi.

- "TANİN GAZETESİ OLAY İÇİN BÖLGEYE ÖZEL MUHABİR YOLLADI"

Doç. Dr. Önder Kocatürk, dönemin Tanin gazetesinin olay için bölgeye özel muhabir yolladığını ve o dönemde hortum olayına çok önem verdiğini kaydetti.

Köylülerin hortumla ilgili muhabire ilginç bilgiler verdiğini anlatan Kocatürk, "Köylüler 'hortum olayından önce yılanların ortaya çıktığını ve toprağı kazarak altına girmek istediğini, Büyükçekmece gölünün sularının bir anda karaya doğru ilerleyerek yükseldiğini, suyun da ısındığını' muhabire söylemişler." dedi.

Kocatürk, hortumla ilgili günümüze ulaşan tek kare fotoğrafın da olduğunu belirterek, "Hortum olayına dair ulaşabildiğim tek fotoğraf ise dönemin ünlü Servet-i Fünun dergisinin 1210 numaralı ve 31 Temmuz 1330 (13 Ağustos 1914) tarihli nüshasında, 222. sayfada yayınlanmıştır. Hortumun fotoğrafı Said Bey tarafından Ayastefanos’ta (günümüzde Yeşilköy semti) evinin balkonundan çekilmiştir. Said Bey muhtemelen hortumun fotoğrafını, hortum denizden karaya ulaştıktan ve etkisini yitirip küçülmeye başladıktan sonra çekmeyi başarmıştır. Bu fotoğraf çok önemli bir belgedir." ifadelerini kullandı.