Dr. Hakan Özörnek: Gün gelecek çocuklar laboratuarda üreyecek!

Hakan Özörnek ile tüp bebek yolculuğunu konuşmak için buluştuğumuzda karşımızda samimi ve güven veren bir doktor bulduk. “İnsanlar sağlıklı dönemlerinde yumurtalarını dondurarak istedikleri zaman çocuk sahibi olabilirler diyen Özörnek, “Doğum kontrol hapları kadınlar için ilk özgürlükse yumurta dondurma yöntemi de ikinci özgürlük” diyor.

Tüp bebek tedavisinde nereden nereye gelindi?

1978’den beri tüp bebek tedavisi yapılıyor. Bu yöntem gerçekten tüm dünyada çok hızla ilerleyen bir bölüm. Çünkü teknoloji bu konuda bize çok büyük destek oluyor. 1993’ten beri tüp bebek tedavisi yapıyorum. O zaman ne yapıyorsam şimdi çok farklısını yapıyorum. Tüp bebek tedavisinde en önemli şey doğru embriyoyu seçebilmek.  Embriyoskop yöntemiyle 24 saat embriyoyu gözlemliyoruz. Ne aşamada olduğunu, bölünüp bölünmediğini, bölünürken eşit mi bölündüğünü, bölünme hızı gibi birçok durumu gözlemleyip statik kararlar alıyoruz. Eskiden günde bir defa embriyonun gelişimine bakabiliyorduk. Şimdi bütün gelişimini görüp hangisi sağlıklıysa onu transfer ediyoruz.

Bir de embriyoya genetik tarama yapılıyor neden?

 Hastanın gebelik şansı daha yüksek olsun, düşük riski az olsun ve down sendromlu çocuk olmasın diye kullanıyoruz. Genelde de bu testi önerdiğimiz grup 38 yaş üstü ve iki-üç sefer tüp bebek yapmayı denemiş ama başarılı olamamış kişiler. Bir de kendi kendine hamile kalan ama düşük yapan hastalarımızda uyguluyoruz.

Embriyo dondurma işlemindeki gelişmeler ne yönde?

Yumurta kıymetli bir şey. Bazı kadınlarda erken menopoz riski vardır. Hızla yumurtaları tükenir. İşte bu hastalarda yumurtalarını dondurup saklama şansı var. İstediği kadar saklayabilir. Bir de kanser hastaları yumurtalarını saklayabilir. Erken yaşta kişi kanser olmuşsa vücut yeni hücre üretemediği için yumurtalarını dondurabiliyor. Yeni yöntemlere gelince camlaştırma dediğimiz bir teknoloji kullanıyoruz. Yani buna şok dondurma yöntemi de diyebiliriz. Saniyenin daha bir alt biriminde genleşmeye vakit bulamadan hücre donuyor. Bu yöntemle başarı yüzde 98.

Türk halkı yumurta dondurmaya nasıl bakıyor?

Bu dünyada da yeni bir yöntem. Türkiye’de ilk kanser hastaları için çıkmıştı. Sonrasında erken menopoz olma riski olan hastalarda bu yönetmeliğe dahil edildi. Eskiden yaşam süresi 50 yıldı. 30 yaşına gelmeden ilk doğumlarını yapıyorlardı. 45 yaşından sonra menopoza giriyor ve 50 yaşında da hayatları bitiyordu. Günümüzde ömür ortalama 80 yıl sürüyor. Kadın çocuk istemeye başladığında yaşı ilerlemiş oluyor. Neredeyse 40’lı yaşların başında oluyor. Ama gebelik için ideal dönem hep sabit. İşte yumurta dondurma yöntemi ile yeni bir ufuk açıldı. Artık insanlar sağlıklı dönemlerinde yumurtalarını dondurarak istedikleri zaman çocuk sahibi olabiliyorlar. Doğum kontrol hapları kadınlar için ilk özgürlükse yumurta dondurma yöntemi de ikinci özgürlük.

Hasta birden fazla tüp bebek yapmayı denemişse ve olmuyorsa ne yapmalı?

Bu hastalar genellikle tedaviyi artık bırakmalıyım noktasında olanlar. Burada en önemli şey hastanın pes etmemesi. Pes etmediği zaman illaki gebe kalınıyor. Benim 13’ncü denemesinde ikiz doğuran hastam var. İnsan ırkı tüm canlılar aleminde en zor hamilelik yaşayan bir tür. Son derece sağlıklı bir kadın ve erkeğin bir ayda gebe kalma şansı yüzde 25.

Yüzde 100 gebe kalacaksınız diyemiyor musunuz?

Hayır böyle bir şey demek şu an için mümkün değil. Ama yüzde 100 gebe kalacaksınız diyeceğimiz zamanlarda gelecek. Bu işe ilk başladığımızda yüzde 20 oranını veriyorduk şimdi yüzde 60-70 oranını veriyoruz. 

Tüp bebek yönteminde cinsiyeti ya da fiziksel özellikleri belirleme imkanı var mı?

Kız mı, erkek mi olduğunu teknolojik olarak bilebiliyoruz. Ama söylememiz yasak. Ancak bir hastalık söz konusu ise erkek çocuğa ya da kız çocuğa geçecek bir durum varsa müdahale ediyoruz. Biz bebeğin gözünün mavi saçının sarı olmasından ziyade kalıtsal hastalıklarının olmaması için çalışıyoruz. Mesela diyabet, alzheimer, parkinson gibi hastalıkları şu an için tespit edebiliyoruz. Uzak olmayan bir gelecekte de bu genleri tedavide de edebileceğiz. Alzheimer geni varsa onu iyileştireceğiz embriyoda. Bir sürü hastalığn genini embriyodan temizleyebileceğiz. Ve gün gelecek bütün çocuklar laboratuarda üreyecek!

Şok dondurma yöntemiyle  hücre genleşmeye vakit bulamadan donuyor. Bu yöntemle başarı yüzde 98.

Vücuttan alınan hücreyle yumurta yapılacak

Kısırlık tamamen ortadan kalkacak mı?

Bu konuda bizim yardım edemediğimiz üç hasta grubu var. Birincisi hiç spermi olmayan erkekler ikincisi hiç yumurtası olmayan kadınlar üçüncüsü de rahmi olmayanlar. İlk iki hasta grubuna yumurta ya da sperm nakli ile müdahale edebiliyoruz. Rahmi olmayan kadınlar için de taşıyıcı anne ile çözüm bulunabiliniyor. Ama bu yöntemler Türkiye’de kullanılmıyor.  Şu anda ilk iki hasta grubu için çalışmalar var. Vücudunuzun herhangi bir yerinden alınan hücre ile yumurta ya da sperm elde edilebilecek. Bu şekilde tüp bebek tedavisi olacak. Bu sürede aşağı yukarı 10 sene gibi bir süre sonra olabilecek.

ANNELİK HAYALİNDE ALTIN KEŞİF

Altın yumurta yöntemi nedir?

Zor hasta dediğimiz gruba uyguluyoruz altın yumurta yöntemini. Yani yumurta sayısı az olan insanlara. Bu yöntemle doğru olan yumurtayı bulmaya çalışıyoruz. Bunun için bir havuz oluşturuyoruz. Orada yumurtaları biriktirmeye başlıyoruz. Toplamda dört embriyoya ulaştığımızda genetik test yapıp gelişiminde sıkıntı olmayan yumurtayı hastaya transfer yapıyoruz.