Sakarya'daki havai fişek fabrikasının patlamasının ardından imha edilmek üzere taş ocağına götürülen havai fişekler kamyondan indirildiği sırada patladı. Havai fişek patlama anında görevlilerin olduğu araç enkaza döndü. Olayda 3 jandarma personeli şehit oldu. Bu son dakika haberinin ardından Havai fisek nasıl patlar? sorusu gündeme geldi. Bir patlayıcı olan havai fişekler M.Ö 2000'li yıllardan bu yana kullanılmaktadır. Peki Havai fisek nasıl patlar? İşte Havai fişek patlama anı...
Havai fişeğin hikayesi M.Ö 2000’li yıllara dayanır. Piroteknik olarak da bilinen bu işlemi Çinliler M.Ö 2000’lerden bu yana hala kullanmaktadır. Bir havai fişek gösterisi kimyası, denenmiş ve gerçek bir olaylar dizisidir. Havai fişeğin patlaması için gerekli olan etken madde baruttur. Havai fişek patlama anında fişeğin fitili ateşlenir ve içerisindeki karabarut harekete geçer. Havai fişek yolculuğunun zirvesine geldiğinde yanan fünye barut işlevini görerek patlamayı hızlandırır. Fünyenin bu etkisi havai fişeğin içerisindeki yoğun kimyasal maddeye baskı uygular ve içerisinde yanan elementlerle dolu parlak renkli "yıldızlar" havada patlar.
Bir havai fişek nasıl patlar? Havai fişeklerin değişik formlarının ortak özelliği ışık, ses, duman çıkarmaları ve havada hareket edebilmeleridir. Kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor, gümüş renkli kıvılcımlar ve renkli alevler çıkarmak için tasarlanabilirler. Havai fişek gösterileri, dünyanın değişik noktalarındaki değişik kültürlere ve değişik dini kutlamalara göre dağılım gösterir.
Havai fişeklerin çoğunun temel bileşeni baruttur. Fişeğin alt kısmındaki fitil bir kıvılcım yardımıyla ateşlenir ve fişeğin bu bölümünde yer alan barut patlarve Havai fişek patlama anı gerçekleşir. Bu sayede fişek havaya fırlar.Havai fişek patlama anından sonra zaman ayarlı ikinci bir fitil devreye girer. Bu fitilin ateşlediği barut, “yıldız” adı verilen küçük parçaları patlatır. Yıldızların içlerinde yakıt, oksitleyici madde, metal bileşenleri ile bunları bir arada tutmaya yarayan özel kimyasal maddeler vardır. Yıldızlar patladığında gökyüzünde farklı renkler ve şekiller oluşur. Havai fişeklerin bölme sayısı artırıldığında sadece bir havai fişek patlatılarak arka arkaya değişik görüntüler oluşturulabilir. Ancak bu gösterideki uygun zamanlama için fitil tasarımı ve uzunluğu önemlidir.
Kapsül içine yerleştirilen yıldızların yerleşim şekli ve sırası havai fişek patladığında ortaya çıkacak deseni belirler. Havai fişeklerin rengi ise yıldızların içlerindeki metal bileşenlere bağlıdır. Bu fişekler patladığında açığa çıkan enerji metal tuzları tarafından soğurulur. Metaller, üzerlerinde oluşan bu fazla enerjiyi ışık olarak verir. Böylece her metal, yaydığı ışık dalga boyuna bağlı olarak farklı renkte görünür. Bu da patlayan yıldızların içlerindeki metallerin havada dağılırken farklı renklerde görünmesini sağlar. Örneğin kalsiyumlu bileşikler kullanıldığında turuncu renk oluşurken, sodyum sarı, baryum yeşil, stronsyum ise parlak kırmızı renk verir.
Havai fişeğin kimyası
Havai fişeklerin renkleri genelde yıldız adı verilen ve yakıldığında kuvvetli ve parlak ışık veren karıştırılmış kimyasallarla üretilir. Yıldızlar 5'temel karışımdan oluşur.
Yakıt : Yıldızların yanmasını sağlar
Oksitler : Bu bileşim oksijen üreterek yakıtın daha iyi yanmasını sağlar.
Renk : Kimyasallar tarafından üretilir.
Tutkal : Yıldızları oluşturan kimyasalların bir arada kalmasını sağlar.
Klor verici : Renkli alevin gücünü artırır. Bazen oksitlerde bu işlevi yerine getirir.
Havai fisek nasıl patlar?
Barut ateşlendiğinde fişek yukarı itilir.
Fişek yukarı çıkar çıkmaz fünye patlar.
Yıldızlar doğru sırayla ateşlenir ve serbest bırakılır.
Kimyasal patlayıcılar renkli ışıklar çıkarmak için patlar.
Son olarak, gökyüzünde renkli şölen sona erdiğinde barut yeryüzüne düşer ve söner.