Güzel mesafeli olan, çirkin tutkudur

Umberto Eco’dan 12 ders: Devlerin Omuzlarında/ Milano Dersleri. Doğan Kitap tarafından yayınlanan kitabı dilimize Eren Yücesan çevirdi. Güzellik, çirkinlik, mutlak ve göreceli, paradokslar, aforizmalar, yalancılar, sahtekarlar, sanatta kusur, sırlar ve kutsal... Kitapta yer alan metinlerin başlıca temaları olarak öne çıkıyor. Eco’nun özel olarak Milano’da yapılan kültür ve sanat festivali Milanesiana için kaleme aldığı bu metinler yazar tarafından 2001 yılından 2015 yılına kadar okunmuş. 2016 yılında hayata veda eden yazarın dersleri biraraya getiren son kitabı aynı zamanda. Kitaba ismini veren, Eco’nun 2001 yılındaki festivalde ele aldığı ilk ders ‘Devlerinin Omuzlarında’da “Geçmişte yaşayanlar bize oranla devdiler ama bizler o olsak da omuzlarına oturarak yani onların bilgeliğinden yararlanarak onlardan daha iyi görebiliyorduk” diyor Eco. 

BABALAR OĞULLARI YUTARKEN

Bu yazının genişçeçe bir bölümünde babaların neden hala oğullarını yuttuğunu, oğulların ise neden hala babaları öldürdüğünü sorguluyor… Herkes için riskin üstelik kimsenin suçu olmaksızın, kesintisiz süren ve herkes tarafından kesintisizce kabul edilen bir yenilenmede, tabur tabur cücelerin başka cücelerin omuzlarında oturacak olmasından kaynaklandığına dikkat çekiyor. Eco yeni bir çağın eşiğinde olduğumuzu da şu sözlerle dile getiriyor: “Yeni bir çağa giriyoruz ve ideolojilerin günbatımıyla, sağ ve sol ilerici ve gerici arasındaki ayrımların yarattığı puslu hava, tüm kuşaklar arası çatışmayı kesin olarak hafifletecektir. Ama oğulların isyanı, sadece babalarca temin edilen isyan modellerine yüzeysel bir uyum sağlama mıdır ve babalar, oğullarını onlara rengarenk bir marjinalleşme mekanı hediye ederek mi yutarlar?” Bu tiradının sonuna “Ne var ki her dönemde en berbat teşhisler hem zaman olanlarca konur” diye de ekliyor. Eco’nun güzele dair söylediklerine değil çirkine dair tespitlerine yer vermeyi uygun gördük. Buyurun: “Güzel için evrensel ifadeler var mıdır? Hayır, çünkü güzel mesafeli olandır, tutkunun yoksunluğudur. Çirkinse tutkudur. Daha önce başkaları, çirkin hakkında estetik hüküm verilemez dediği için bu noktayı anlamaya çalışalım. Yani estetik bir hükümde bir mesafe vardır. Ben ona sahip olmasam da bir şeye güzel derim; tutkularımı sustururum. Oysa öyle görünüyor ki, çirkin tutkuyu kapsar, nitekim tiksinti onu iter; böyle olunca kopuş imkanı yoksa çirkin estetiği hakkında hüküm nasıl verilir?