Hakkında Aristoteles bile yazsa eşeklik bâki

Turan Kışlakçı Eşeknâme isimli kitabında dilimizin en aşina olduğu kelimelerden birine sahip olan hayvanı ele alıyor. Yazar, bu sevimli hayvanın edebiyat ve tarih içindeki yerini belirginleştiriyor evvela. Tarihsel yolculuk epey merak uyandırıcı. Yazar eşeklerin sosyal ve siyasal hayattaki geçmişleri Aristoteles akademyasına kadar dayandığını vurguluyor. Aristoteles bu hayvan için ‘kullanma kılavuzu’ yazmış. İmparatoriçe Poppe, sırf güzelleşmek uğruna sütüyle yıkanmak için dört bin tane beslermiş. Büyük İskender ise lojistik ve mühimmat taşıyıcılığında kullanırmış… Siyasi arenada bugün de belirgin bir figür aslında eşek. Bu minvalde, üzerinde hükümranlık kurulmak istenen kişi ve toplumların bilinçli bir şekilde eşekleş(tir)me operasyonuna tabi tutulması meselesi de masaya yatırılıyor kitapta. 

HERGELE:EŞEK SÜRÜSÜ

Kitapta eşekler hakkında öyle farklı disiplinleri kapsayan malumat var ki insan şaşırıp kalıyor. İşte birkaç örnek:  

-Farsça eşek demek olan ‘har’ kelimesi ile sürü anlamındaki ‘gele’ kelimesinin birleşiminden hergele kelimesi doğmuştur. 

-Anırdıkları zaman sesleri, hakimiyet alanlarının iki katından fazla alana ulaşır. Anırmak için burun deliklerini kapamaları ve ağızlarıyla sesli bir biçimde solumaları gerekir. 

-Anavatanı Afrika olan eşeğin evcilleştirilmesi M.Ö. 4000 yıllarında Mısır’da gerçekleşir.

-Doğal habitatlarında eşekler 6-7 saatlik bir otlamadan sonra beslenebildikleri için, nemli iklimlerde obezite riski söz konusudur. 

-Antik Mısır’da tanrı Osiris’in can düşmanı Seth’in ve ra’nın simgesi  eşektir. Yunan mitolojisinde eşek, Diyonisos ile ilişkilendirilir. 

-‘Eşek’ adında ilk gazeteyi Baha Tevfik 29 Kasım 1910’da yayınlamıştır. 

-Amerika’da eşek politik bir ikon ve marka haline gelmiştir. Eşek logolu nesneler  demokratlara milyarlarca dolarlık para kazandırıyor. 

-Taha Cabir el-Avni , anlamadan okumayı ve ruhsuz fethetme çalışmalarını ‘eşekçe okuma’ olarak adlandırır. 

Bir eşek hikayesi ile bitilerim:

Nasrettin Hoca’yı elçi diye Timurlenk’e yollamışlar. Sultan ona da ona tepeden bakıp sormuş:  “Senden başkası yok muydu da padişah seni elçi diye gönderdi.” 

Hoca durur mu: “Benden başkası da var ama herkese münasibini yolluyorlar”. Timurlenk bozulmuş bir ayağı topal olduğundan otururken uzatır üstüne de minder örtermiş… Hoca’ya hışımla sormuş: “Senin ile eşek arasında ne fark var?” 

Hoca: “Bir minder sultanım!”