Hobbitlerin felsefesine giriş

“Dünya üzerinde insana Tolkien’ in Orta- Dünya öykülerini kendi çocuklarına okumaktan ve böylelikle aynı sevda kıvılcımını Gondor’un işaret ateşleri misali zihinden zihne geçiş yaparak karşısındakinin ruhunda da tutuştuğunu gözlemlemekten daha çok mutluluk verecek his pek nadir bulunsa gerek.”

                                                                              Gregory Bassham – Eric Bronson

Bir İngiliz edebiyatı profesörü olan J.R.R. Tolkien bundan yaklaşık yetmiş yıl kadar önce dünyaya bir kitap hediye etti. Bu kitapla birlikte insanlar ilk defa Hobbit denen toplulukla tanışıyordu. 14 Aralık 2012 de Amerika’da vizyona girecek olan The Hobbıt filmine referansla hazırlanan kitabın Türkiye’de de epey ilgi göreceği tahmin ediliyor. İthaki Yayınları’nın uzun süredir fantastik edebiyatın en nitelikli örnekleri üzerine çalıştığını ve okurlarda oluşturduğu imgeyi biliyoruz.

Hobbıt ve Felsefe oluşan bu imgenin taçlandırılmasına olanak sağlayacak gibi görünüyor. Kitabın hazırlanış biçimi ve yöntemi analitik bir yaklaşımla oluşturulmuş. Platon, Aristotales v.b. gibi ilkçağ filozoflarından Tao’ya, Nietzsche’ye ve günümüz edebiyatçılarına kadar pek çok farklı disiplinden figürün resmi geçit töreni tüm ihtişamı ile gözlerimizin önüne getirilmiş. Kitabın bölümlerinin oluşturulmasında editörlerin (Bassham ve Bronson) ciddi bir tematik çalışması olduğunu söylemeden geçemeyeceğim. Örneğin; bireysel özgürlük ve irade, yeni bir toplum kurma, büyü, şans, cesaret, müzik ve sanat gibi pek çok başlık felsefi tartışmalarla çok iyi sarmalanmış. Oyun oynayan, büyü yapan, macera peşinde koşan bu farklı türden ahalilerin nasıl bir felsefi temelle hareket ettiklerine dair ipuçları inanılmaz bir başarı ile betimlenmiş. Kitabı okurken J.R.R Tolkien’in tüm kitapları arasında bir panaromik geziye çıktığı hissine kapılmadan edemiyor insan.

ETİK FELSEFESİ VE HOBBITLER

Genel olarak kitabın tematik kapsamının etik felsefesi üzerine inşa edildiğini söylemeliyim. Dünyanın en sevilen çocuk ve gençlik kitabının etik felsefesi ile atbaşı giden tartışmalar barındırıyor olması yetişkinlerin de üzerine düşünmesi gereken bir yan taşıyor. Tartışma başlıklarına şöyle hızlıca bakmaya çalışalım. Halen Nefes Alan Filozoflarla Alay Edeyim Demeyin, Maceracı Hobbıt, Bir Hobbıt’in Taosu, Hobbıt Romanında Kibir ve Tevazu, Tolkien’ in Gözünde Adil Savaş, Hobbıt Romanında Sanat ve Güzellik, Hobbitus Ludens: Hobbıtler Dalga Geçip Oyun Oynamayı Neden Sever?, Tolkien’in Büyü ve Teknoloji Üzerine Yorumları, Hobbıt ve Yorumbilim, Yaban Ellerde Cesaret ve Karar Verme Yetisi, Bir Masumiyet ve Deneyim Şarkısı, Orta- Dünya’da Takdiri İlahi ve Özgür İrade.

Kitabın yazar ekibi tıpkı Hobbıtler gibi bilgece söz söyleme, unutulmuş olan değerleri yaşatma konusunda son derece başarılılar. Hobbıt bir macera öyküsü olmanın yanı sıra, yeni bir toplum kurma idealinin de en iyi örneklerinden. Özgürlük ve iradenin ortaklaşmacı bir felsefe ile betimlenmiş olması kişisel gelişim tartışmasının da yapılmasını sağlamış. Maceracı bir toplum yapısında yaşadığını düşündüğümüz bu varlıklar aslında barışı ve huzuru seven, bereketli topraklara sevdalanmış topluluklar.

Aristotales’in üzerinde durduğu erdemin bir tür alışkanlık halini aldığı ve ahlaki sorumluluk duygusunun kökleşmiş bir kalıbı olarak karşımıza çıkan değerler kitapta uzun uzadıya tartışılmış. Örneğin, Thorin’in kibirli ve açgözlü hali, Bilbo’nun Gandalf’a hevesle sorduğu sorular, Pippin’in kardeşliğin diğer üyelerini tehlikeye atan davranışları genel bir etik tartışma zemininde incelenmiş. Yolculuğu boyunca Bilbo’ya içinden gelen bir ses evine dönmesi, kendi topraklarının güvenliği içinde rahat etmesi için yalvarır. Biblo evinden ayrıldığında evinin neresi olduğunun bilincine varmıştır. Taocu bilgelerin de en önemli düsturlarından biri asıl yerleşkemizi yolculuğun kendisinde bulabileceğimiz üzerine şekillenir.

FARKLI GÖRÜNÜMLERDE HOBBITLER

Hobbıt ve Felsefe isimli kitapta Hobbıtleri; kozmopolit, şakacı, oyuncu, büyücü, eğlenceli, maceraperest, bilge, uyumlu- uyumsuz v.b. gibi çok farklı karakterlerle görürüz. Bu görünüşün ardında gizlenen temaları biraz daha gün yüzüne çıkarmaya çalışalım.

Örneğin Biblo kendisini aralarında rahat hissettiği Cücelerle giderek daha az vakit geçirip, hayranlıkla izlediği Elflere kendini yakın hissederek, kozmopolit olmayı öğrenecektir.

Kitabın yazarlarından Dennis Knepp, kısaca ifade etmek gerekirse kozmopolit olmak, herekesi sevme çabasında olmaktır diye tanımlıyor. Bildiğimiz en eski kozmopolitler arasında Sokrates, Sinop’lu Diyojen ve şimdilerde Hobbıtleri sayabiliriz. Bilbo’nun ilerleyen zamanlarda Cücelere ve Gandalf’a alıştığını, ancak her defasında orta yolu bulduklarını ve kendiliklerini de koruyabildiklerini söylemeliyiz.

Dolayısıyla; yanılabilirlik, çoğulculuk gibi temaların işlendiği tartışmada Hobbıtlerin yeni bir toplum kurmada başarılı bir fantastik örnek oluşturduğunu hiç çekinmeden ileri sürebiliriz.

Hobbit romanı klasik edebiyatın birden fazla türünü bünyesinde toplamıştır. Hobbit aynı zamanda büyülü bir dünyada geçen masaldır. Bu masal aynı zamanda insanlığın daima mutluluğa ve barışa doğru yürüdüğü, sağlam temeller üzerine inşa edilmeye çalışılan bir yolu da betimler. Tolkien huzur içinde yaşayan ve halinden memnun dört topluluktan söz eder: Bilbo’nun anayurdu Shire, Elrond’un vatanı Ayrıkvadi, Orman Elflerinin orman krallığı ve Beorn’nun bir meşe korusu içinde hayvan dostları ile yaşadığı “tuhaf yerleşke”.

HOBBITLER DALGA GEÇİP OYUN OYNAMAYI NEDEN SEVER?

Hobbıtler aylaklık yapmaya ve oyun oynamaya günümüz insanlarından çok daha fazla vakit bulurlar. Oyun oynamayı seven tek topluluk Hobbıtler de değildir üstelik… Elflerin geceleri ormanda bir araya gelip şarkılar söylediğini ve şenlikler düzenlediğini biliyoruz. Oyun oynamayı ciddiyetsizlik olarak görme eğilimi taşıyan toplumlara Hobbıt romanı tam da bu noktada şunu söyler: Oyun oynamak ciddi bir iştir. Şimdi sizleri oyun oynamaya, felsefe tarihinin en bilinen filozoflarının Elflerin şarkılarını söyledikleri Hobbıt ve Felsefe isimli kitabı okumaya davet ediyorum. Daha mutlu ve barış içinde bir dünya da yaşamak arzusuyla, iyi okumalar diliyorum.                                                                                                         Hobbıt ve Felsefe
Eric Bronson, Gregory Bassham, William Irwin
İthaki Yayınları