Şehirde masal, köyde metel

Türk folkloruna muazzam katkı sunan Naki Tezel’in 1930’lu yıllarda başladığı çalışmaların sonuçlarından biri Türk Masalları. 54 dört masalı içeren kitap  Alfa Yayınları tarafından yayımlandı.  Naki Tezel “masal” kelimesinin, Kamûs-ı Osmânî’ye göre, halk dilinde meşhur olan, adap ve öğütleri anlatan “mesel”in değiştirilmiş şekli olduğunu belirtiyor. Bütün şehirlerimizde “masal” kelimesi kullanılmasına rağmen, yurdumuzdaki kasaba ve köylerin çoğunda “mesel”, bazı yerlerde de “metel” ve “matal” kelimesinin kullanıldığını da ekliyor. Tezel, bir millet için zengin hazineler olarak nitelendirdiği halk masallarının birçok bilim için de harika kaynaklar olduğunu; milletin eski seciyelerinin, eski ülkülerinin, halk medeniyetinin eski izlerinin masallardan çıkarılabileceğini vurguluyor. Tezel’e göre; bir toplumbilimcinin toplumun  kuruluşunu ve ana unsurlarını nitelendirmede, halk kültürünün temellerini araştırmada; bir tarihçinin bazı önemli tarihi olayları aydınlatmada; bir dilbilimcinin bütün deyimlerin kök ve parçalarına rastlama konusunda masallardan faydalanabileceğini belirtiyor. Kısacası her türden yazın emekçisinin masallardan ilgi çekici konular devşirebileceğine değiniyor. 

“Türk Kültürü Kaynak Eserleri” dizisi çerçevesinde yayınlanan Türk Masalları, Tezel’in 1933-1958 yılları arasında, başta özellikle İstanbul ve Ankara (bazı kaza ve köyleriyle) olmak üzere, yurdun çeşitli bölgelerinde büyük bir sabır ve titizlikle derlediği yüzlerce masal arasından seçilerek meydana getirilmiş. Tezel’in Türk Halk Bilmeceleri (1969) adlı çalışması konuyla ilgili ilk eserlerden biri olma özelliğine sahiptir. Derleyip yayımladığı masallarda kaynak kişilerin anlattığını aynen vermek yerine, olay ve motiflerini bozmadan kendine göre yeniden kaleme almasıyla dikkati çeken Tezel, Halk Bilgisi Haberleri dergisinde (1936-1938) 24 sayı süren “İstanbul Masalları” dizisi yayımlamıştır. Bu derlemesiyle Macar Türkolog, Türk dilbilimi ve halk edebiyatı uzmanı Ignacz Kunos’tan sonra İstanbul masalları üzerine çalışan ikinci araştırmacı olan Naki Tezel’in belli başı masal kitapları; Keloğlan Masalları (1936), Altın Araba (1942), Peri Kızı (1945), Konuşan Kaval (1946), Altın Bülbül (1953), Talih Kuşu (1960)  ve sık sık yeni baskısı yapılan 1938 tarihli Türk Masalları’dır.