‘Yaşamak’Çin’de yasak

Salt Çince de değil; Fransızca ya da İngilizce dışında yazılmış herhangi bir romanın veya öykünün orijinalden Türkçe’ye kazandırılması, nadir görülüyor. Modern Çin edebiyatının en büyük ismi, Nobel Ödüllü Mo Yan’ın romanları dilimize orijinalinden kazandırılmıştı, bu büyük bir iştir, hem emsali az hem de Çince öyle pek kolay bir dil değil. Artık bir başka Çinli; Yu Hua da Türkçe’de. Yazarın Yaşamak adlı romanı Jaguar etiketi ve Bahar Kılıç’ın Çince aslından çevirisiyle raflardaki yerini aldı.

Yu Hua, Mo Yan’dan sonra modern Çin edebiyatının en önemli ismi olarak gösteriliyor: James Joyce Ödülü var. Yaşamak, yazarın Türkçe’deki ilk romanı. Romanın arka kapağında ‘Basit bir anlatım, güçlü bir anlatı’ ifadesi var. Sanırım bu özetin daha üzerine çıkılamaz. Çünkü klasik bir roman formunda ilerleyen, okuru yalnızca ‘yaşamın basitliğindeki mucizeler’ ile etkileyen bir eser Yaşamak. Oğuz Atay’ın bir sözü vardır: “İyi bir hayat hikâyesi yazmak, iyi bir hayat yaşamak kadar zordur”, Yua Hua da basit görünen ama aslında zor olan bir iş başarmış.

Yaşamak, 1940 ve 50’lerin Çin’inde geçiyor. Haliyle içerisinde ‘devrim’ de var. Ama öyle pek belirleyici değil: Devrim, romanın başkarakteri Fugui, ailesi ve diğer köylüler için biraz anlamsız... ‘Devrimciler önce toprak ve yemek verdiler, ardından tencerlere bile el koydular.’ Fugui ve benzerleri için asıl olan yaşamak, hayatta kalmak. Belki de sırf bu yüzden, Yaşamak Çin’de yasaklanmış. Roman, Zhang Yimou tarafından filme de uyarlanmış, Cannes’de Özel Ödül kazanmış, ama filmi de yasak. İyi anlatılmış basit bir hayat hikâyesinin kaygı uyandırıyor olması ne tuhaf. İşte sırf bu ikiliği anlamak için Yaşamak’ı okuyun: Basitliğin, halka ait olanın ‘devrimleri’ bile korkutması.