Atom Damalı: Paranın değeri padişahın gücünde

Osmanlı paralarına ilgisi üniversite yıllarında başladı. 30’ün üzerinde ülke, 35 müze gezdi. 40 yıldır ise koleksiyonerlik yapıyor. Türkiye’de Osmanlı sikkelerinin izini süren ender isimlerden biri işadamı, koleksiyoner, yazar Atom Damalı. 10 yılda tamamladığı Osmanlı Sikkeleri Tarihi adlı dokuz ciltlik ansiklopedi niteliğindeki kitaplarda sikkeler, kağıt paralar ve madalyonlar üzerinden tarihi bilgilere ışık tutmaya çalışan Damalı, yepyeni bir eserle karşımızda: A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı. Yeni eserinin dokuz ciltlik sikkeler tarihini anlatan kitaplarının özeti niteliğinde olduğunu belirten Damalı, 36 Osmanlı padişahının bastırdığı sikke, madalyon ve kağıt paraların isimlerinin ve kısa açıklamalarının yer aldığını söylüyor.

Damalı’nın koleksiyonunda 6 bin aşkın sikke, 300 binin üzerinde de sikke fotoğrafı bulunuyor. 10 yıldır Osmanlı madeni paralarıyla ilgili araştırma yaptığını belirten Damalı dokuz ciltlik kitabını tamamladıktan sonra A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı’nı çıkarmaya karar vermiş: “Osmanlı İmparatorluğu’nun topraklarında bugün 37 ülke bulunuyor. Dolayısıyla Osmanlı paraları çok yaygın. Bu projeyi tamamlamak, sikkelere ulaşmak için her birini dolaştım. O nedenle de iddialı bir araştırma oldu! Dokuz ciltlik seride literatüre geçmiş tüm paralar sınıflandırılmış olarak var. Ancak bir tarih öğrencisine sikkeleri öğrenmesi için ‘Al bu 4 bin sayfalık seriyi oku’ diyemezsiniz. Serideki bilgilerin özetinin daha yaygın kitleye ulaşacağını düşünerek A’dan Z’ye Osmanlı Nümismatik El Kitabı’nı hazırladım.”

OSMANLI’DA İLK PARA SÖĞÜT’TE BASILMIŞ

Atom Damalı’nın yeni kitabında Osmanlı madeni ve kağıt paralarıyla madalyonlar ve nişanlara dair her şey yer alıyor. Sikkelerin nerede basıldığından basıldığı yerin tarihine pek çok bilgiye yer verdiklerini anlatan Damalı, zevkle okunacak referans kitabı olduğunu söylüyor: “Osmanlı sikkelerinin darpının özeti yer alıyor. Osmanlı nümismatiği için önemli şahısların hayat hikayeleri de var. Sikkeleri yurtdışındaki değişik müzelerden toparladım ve 30 farklı ülkede araştırma yaptım. Araştırmalarımız sırasında Osmanlı tarihine yön verecek bir bilgiyi ortaya çıkardık. Şimdiye kadar üzerinde darphane ismi yazılı ilk Osmanlı sikkesinin Bursa’da darp edildiği zannediliyordu. Oysa gördük ki ilk para Bursa’da değil Osmanlıların ilk merkezi olan Söğüt’te basılmış. Araştırmalarımızla Söğüt’ün Osman ve Orhan Gazi dönemlerinde ilk ismi Bid’miş. Bid, İran lisanında Söğüt anlamında kullanılıyormuş. Şimdiye kadar nümismatlar Bursa ile Bid’in baş harfi aynı olduğu ve o dönemdeki yazılar zor okunduğu için o paranın Bursa’da basıldığını zannediyordu. İlk paranın Söğüt’te basıldığını ortaya çıkardık.”

KAYITLARDA 150 ADET DE MADALYON VAR

PADİŞAH Sultan Abdülmecid döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk kağıt paraları basılmış. Ardından 5-6 padişahın kağıt para kullandığını söyleyen Atom Damalı madalyonların da önemli bir yerinin olduğunu anlatıyor: “İmparatorluk kayıtlarına ait 150 civarında da madalyon var. Madalyonlar ödül olarak savaşan askerlere, şehit ailelerine veriliyor. Örneğin bazı madalyonları göğsünüzde, takacağınız yer bile belli. Bazılarını kişi vefat ettikten sonra devlete iade etmek zorundasınız. Çok ciddi kuralları var.”