Size selam veriyor olabilir

30 yılı aşkın süredir ağaca birbirinden farklı anlamlar yükleyen kündekari ustası Şehmuz Okur ile Suna Okur Eğitim Danışmanlık ve Sanat Merkezi’nde bir araya geldik. Bütün İslam coğrafyasında kullanılan Kündekari sanatının günümüze 700 yıl öncesinden geldiğini söyleyen Okur, Ankara’daki Arslanhane Camii, Edirne’de Eski Camii, II. Bayezid Külliyesi ve Ankara Hacı Bayram Veli Camii’sinin restorasyonlarının kendi için çok önem taşıdığını söylüyor. Geniş yüzeylerin, yivlerle, kanallarla değişik renkteki ahşaplarla hiçbir yapışkan kullanılmadan ahşapla kapatıldığı bu sanatı, günümüze kadar taşıyan ve yeni nesillere de aktarabilmek için büyük çabalar harcayan usta sanatkar Şehmus Okur ile konuştuk.

Kündekari sanatı nedir?

Türk İslam sanatlarında ahşap sanatının zirvesine kündekari denir. Ahşap ile geniş yüzeyleri örtmek için kullanılan bir tekniğin adıdır. 

Biz ne zamandan beri kullanıyoruz?

Bu sanat Memlükler’den beri var. Onun evveliyatının da olduğunu biliyorum. Başlangıcı biraz daha basit kündekari dediğimiz, geometrik desenlerin kullanıldığı üç boyutlu olmayan bir sanat. Memlükler’den itibaren artık üç boyutlu oluyor. Geniş yüzeyler, yivlerle, kanallarla değişik renkteki ahşaplarla kapatılıyor. İşte bu sanata da kündekari deniyor. Bütün İslam coğrafyasında kullanılan bu sanata 11’inci yüzyılda, İran’da, Olcaytu Dönemi’nde, Büyük Selçuklu’da, Anadolu Selçuklu’da rastlayabiliyorsunuz. Türk’ün ve İslam’ın olduğu her yerde var. 

Sanatın öncü isimleri kimler?

Başlangıç için bir şey diyemeyiz ama daha sonraları Bursa Ulu Camii’nin mimberini yapan ustanın adı miharbın üzerinde kayıtlı Mehmet Usta’dır. Ben Fatih Camii’nin kapısını restore ederken, kapıyı yapan ustanın adı da İbrahim’di. Kendi el yazısıyla kapının iç parçalarında gördüm. Onun dışında da pek bilmiyoruz.

Bu sanatla tanışmanıza ne vesalie oldu? 

İlkokuldan itibaren ahşap ustası olan dayımın atölyesinde yetiştim. İstanbul Teknik Üniversitesi’nde hocalık yaptığımda bu sanatımı da icra ediyordum. Fatih Camii’nin restorasyonu bana geldiğinde onu yapacak usta biliniyordu ama bulunamıyordu. Bana geldiler ve ben de camiyi restore ederek, Kündekari sanatının yeniden yaygınlaştırılmasına vesile oldum. 

Toprağa dokunduğumuzda bütün negatif enerjimizi atarız. Peki ya ahşaba dokunduğunuzda neler hissediyorsunuz?

Ahşap çok itaatkar ve keyifli bir malzeme. Organik bir malzeme olduğu için ahşabı işlemeyi bilirseniz, çok keyif alırsınız. Aynı zamanda insanı rahatlatır, stres atmaya yarar. 

Geçmişe dair eserlerin reprodüksiyon çalışmalarını yaptığınız ‘Taç Eser’ projesinden bahseder misiniz?

Müzelerde olan ciddi eserlerin birer reprodüksiyonunu yaptım. Tamamını yapmak isterdim ama gücüm yetmedi. Mevcut eserler müzelerde duruyor ama onları depolara kaldırarak orijinalleri yerine reprodüksiyonlarının sergilenmesi düşüncesi ile bu projeyi yaptım. Bir de tabii ki kendi sanatımı göstermek, daha önce yapılanları aşabilmek, bizden sonraki nesillere bu sanatı daha da geliştirebileceğimizi gösterebilmek adına bu çalışmayı hayata geçirdik. 

Sedefkariyi kündekariden ayıran nedir?

Sedefkari, herhangi bir eserin üzerine sedef işlemek demek. Bu bir taht da olabilir ya da özel olarak sipariş edilen çalışmalar da. Süsleme sanatlarının her birinde sedefe rastlayabilirsiniz. Masada, takıda, vaiz kürsüsünde, kündakari sanatını uyguladığınız kapının üzerine de sedef uygulayabilirsiniz. Bu sanatların hepsi de birbirinin tamamlayıcısıdır.