Sultan eleştirilemezdi, Şehzade Mustafa öldürülüne dek

Bilindiği üzere çok sayıda tarihçi Şehzade Mustafa’nın bir komploya kurban gittiği konusunda hemfikir. Tabii yaşanan bu acı olay, sadece devlet erkanını değil, olan bitenden haberdar olabilen halkı da üzmüş, Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’a karşı nefret hissi doğurmuştu. Devrin şairleri Şehzade Mustafa için yazdıkları mersiyeler ile Sultan Süleyman’ı da korkusuzca eleştirmişti. Klasik Türk Edebiyatı’nda önemli yer tutan mersiyeler üzerine en iyi çalışmalardan biri de Prof. Dr. Mustafa İsen’in Dile Duran Ölüm adlı eseridir (Kapı Yayınları,2012). İsen Hoca, kitabında Şehzade Mustafa hakkında yazılan mersiyeler ile ilgili dikkate değer önemli bilgiler veriyor:

“Osmanlı şiir geleneğinde Şehzade Mustafa’ya gelinceye kadar taht kavgalarında hayatlarını kaybeden şehzadeler için yazılmış mersiyelere rastlanmaz. Şairlerimiz, ölene karşı beslediği duygular ne olursa olsun, katl emrinin dayandığı fetvanın isabeti dolayısıyla padişahın emri hususunda şüpheli görünmemek için böyle hadiselere mersiye yazmaktan kaçınmışlardır.” Hocamızın anlattıklarından anlaşılıyor ki Kanuni Devri’nin şairleri Mustafa’ya yaşatılan bu zulüm karşısında sessiz kalamamıştı: “Şehzade Mustafa’ya yazılan mersiyelerin kendisinden sonra tüm şehzadelere yazılan örneklerden daha büyük sayıya ulaşmasından Mustafa’ya karşı halkın duyduğu muhabbetin derecesini bu bilgiden anlamak mümkün.”

BİR URUS CADISI HÜRREM SULTAN

Bu mersiyelerin en tanınmışı bir yeniçeri de olan Taşlıcalı Yahya’ya ait olandır. Hatta bu nedenle Rüstem Paşa’nın gazabına uğramaktan son anda Sultan Süleyman sayesinde kurtulmuş. Oğluna kıyan padişah, nasıl olduysa bu meşhur şairin öldürülmesine rıza göstermemiş.

Şehzade Mustafa veya annesi Mahidevran Sultan’ın yakınında olduğu sanılan ama kimliği bilinmeyen gizemli şair Nisayi de Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ı korkusuzca eleştirmiş ve tarihe geçmişti:

“Bir Urus cadısının sözin kulağına koyup/ Mekr ü  ale aldanuban ol acuzeye uyub/ Bağ-ı ömrün hasılı ol serv-i azada kıyup/ Bi-terahhum şah-ı alem n’itdi Sultan Mustafa/ Şah-ı alemsin veli halk tutdı senden nefreti/ Kimsenün kalmadı hergiz sana meyl-i şefkati/ Ba’is olan müftiye de irmesün Hak rahmeti/ Merhametsüz şah-ı alem n’itdi Sultan Mustafa