Dikkat; Diş eti hastalığı Alzheimer'ın sebebi olabilir!

Alzheimer hastalığının nedenlerine ilişkin bilimsel çalışmalar, geleneksel düşüncenin çok ötesine geçerek enfeksiyonun hastalığın gelişiminde oynadığı rolü ortaya koymaktadır. Araştırmacılar tarafından uzun süredir araştırılan bu mekanizmaların tam olarak nasıl işlediği hala açıklığa kavuşturulmaya çalışılsa da, birçok çalışma Alzheimer'ın arka planında enfeksiyonun yer aldığını güçlü bir şekilde desteklemektedir. Bu bulgular, hastalığın sadece yaşlanan bir beynin doğal sonucu olmadığını, aksine dış etkenlerle tetiklenen bir sürecin sonucu olabileceğini göstermektedir.

Diş eti hastalığı ve Alzheimer arasındaki bağlantı

2019 yılında yayınlanan önemli bir araştırma, Alzheimer hastalığının arkasında yatan bakteriyel nedenlere ilişkin şimdiye kadarki en güçlü kanıtlardan birini sunmuştur. Bu çalışma, beklenmedik bir kaynaktan gelmektedir: diş eti hastalığı. Louisville Üniversitesi'nden mikrobiyolog Jan Potempa liderliğindeki araştırma ekibi, kronik periodontitis olarak bilinen diş eti hastalığının arkasındaki patojen olan Porphyromonas gingivalis bakterisinin, ölen Alzheimer hastalarının beyin dokularında bulunduğunu tespit etmiştir. Bu keşif, iki hastalık arasında daha önce şüphelenilen ancak kanıtlanmayan bir ilişkinin varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmacılar bu bağlantıyı daha derinlemesine inceleyerek, diş eti hastalığının beyin sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerini anlamaya çalışmışlardır.

Fareler üzerinde gerçekleştirilen deneysel çalışmalarda, ağız yoluyla yapılan Porphyromonas gingivalis enfeksiyonunun, bakterilerin beyin dokusuna yerleşmesine ve çoğalmasına yol açtığı gözlemlenmiştir. Daha önemlisi, bu enfeksiyon süreci, Alzheimer hastalığı ile yaygın olarak ilişkilendirilen yapışkan proteinler olan amiloid beta üretiminde belirgin bir artışa neden olmuştur. Bu bulgular, diş eti hastalığının sadece ağız sağlığını etkilemekle kalmayıp, beyin sağlığı üzerinde de doğrudan olumsuz etkilere sahip olabileceğini göstermektedir.

Gingipain enzimi ve Alzheimer patolojisi

Araştırma ekibi, Alzheimer hastalığı teşhisi konmuş hastaların beyinlerinde, Porphyromonas gingivalis bakterisi tarafından salgılanan gingipain adlı toksik bir enzim tespit etmiştir. Bu enzim, hastalığın iki önemli belirteci olan tau proteini ve ubiquitin protein etiketiyle ilişkili bulunmuştur. Gingipain enziminin varlığı, Alzheimer patolojisinin gelişiminde kritik bir rol oynayabileceğini göstermektedir. Daha da dikkat çekici olan nokta, bu toksik enzimin hiçbir zaman Alzheimer teşhisi konmamış ölen kişilerin beyinlerinde tespit edilmemiş olmasıdır. Bu bulgu, hastalık ve diş eti hastalığı arasındaki nedensellik ilişkisinin yönünü belirlemede önemli bir ipucu sunmaktadır.

Daha önceki araştırmalarda Porphyromonas gingivalis ve Alzheimer hastalığı arasında bir ilişki bulunmuş olsa da, bu iki durumun hangisinin diğerine neden olduğu hiçbir zaman net bir şekilde ortaya konmamıştır. Diş eti hastalığının mı Alzheimer'a yol açtığı, yoksa demansın mı kötü ağız bakımına neden olduğu sorusu, araştırmacılar tarafından uzun süredir tartışılan bir konudur. Ancak gingipain enziminin Alzheimer teşhisi konmamış bireylerde bile düşük seviyelerde bulunması, bu soruya cevap verebilecek önemli bir kanıt sunmaktadır.

Erken dönem enfeksiyonun hastalık gelişimindeki rolü

Araştırma ekibi, gingipain antijenlerinin hem Alzheimer teşhisi konmuş bireylerin beyinlerinde hem de Alzheimer patolojisi olan ancak demans teşhisi konmamış bireylerde bulunduğunu belirtmiştir. Bu bulgu, Porphyromonas gingivalis ile beyin enfeksiyonunun, demansın başlangıcından sonra ortaya çıkan kötü ağız bakımının bir sonucu olmadığını, aksine hastalığın geç aşamasında meydana gelen bir olay olmadığını göstermektedir. Bunun yerine, bu enfeksiyonun orta yaşlı bireylerde bulunabilen ve bilişsel gerilemenin öncesinde meydana gelen erken bir olay olabileceği önerilmektedir. Bu sonuç, Alzheimer hastalığının önlenmesi açısından önemli çıkarımlar sunmaktadır.

Cortexyme şirketi tarafından formüle edilen COR388 adlı bileşik, fareler üzerinde yapılan deneylerde umut verici sonuçlar göstermiştir. Bu bileşik, zaten beyin dokusunda yerleşmiş olan Porphyromonas gingivalis enfeksiyonunun bakteriyel yükünü azaltabilmiş, aynı zamanda amiloid-beta üretimini ve nöroinflamasyonu da azaltabilmiştir. Bu bulgular, diş eti hastalığının tedavisi yoluyla Alzheimer hastalığının ilerlemesinin yavaşlatılabileceğine dair umut vermektedir.

Alzheimer hastalığının güncel durumu ve risk faktörleri

Günümüzde Alzheimer hastalığı, en yaygın demans türü olup Amerika Birleşik Devletleri'nde ölüm nedenleri arasında öncü konumdadır. Hastalığın tedavisi ve ilerlemesinin durdurulması konusunda yapılan yoğun araştırmalara rağmen, bilim insanları henüz hastalığın nasıl başladığını veya ilerlemesini nasıl tamamen durduracağını tam olarak anlayamamışlardır. Hastalığın risk faktörleri, geçtiğimiz on yıl içinde önemli değişikliklere uğramıştır.

2011 yılında yapılan araştırmalara göre, Alzheimer hastalığı için en belirgin ve değiştirilebilir risk faktörü fiziksel hareketsizlik idi; bunu depresyon ve sigara kullanımı izlemekteydi. Ancak 2022 yılında yapılan kesitsel analiz, risk faktörlerinin sıralamasında önemli bir değişim olduğunu göstermiştir. Fiziksel hareketsizlik, demans gelişimi söz konusu olduğunda artık obeziteden sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu değişim, yaşam tarzı faktörlerinin Alzheimer hastalığının gelişiminde ne kadar önemli olduğunu vurgulamaktadır.

Araştırma topluluğu, diş eti hastalığı ve Alzheimer arasındaki bağlantı hakkında temkinli bir iyimserlik göstermektedir. Alzheimer Araştırması kurumunun baş bilim görevlisi David Reynolds, bu tür hastalıklarla mücadelede mümkün olduğunca çok farklı yaklaşımı test etmenin önemli olduğunu vurgulamıştır. Diş eti hastalığının tedavisi ve ağız sağlığının iyileştirilmesi, Alzheimer hastalığının önlenmesi ve yönetilmesi stratejisinin önemli bir parçası haline gelebilir. Gelecekteki araştırmalar, bu bağlantının tam olarak nasıl işlediğini ve tedavi yöntemlerinin ne kadar etkili olabileceğini ortaya koyacaktır.