Yaşlanmak korkutucu değil; Bilim insanları beynin en güçlü dönemini buldu

Gençlik yıllarının geride kalması, birçok insanda yaşlanma endişesini tetikleyebilir. Ancak Intelligence dergisinde yakın zamanda yayınlanan yeni bir araştırma, bu kaygıların tersine heyecanlandıracak bulgular sunuyor. Araştırmaya göre, çoğu insan için beyin zirvesi olarak bilinen genel psikolojik işleyiş, 55 ile 60 yaşları arasında en üst seviyeye ulaşıyor. Bu keşif, orta yaşlı insanların neden karmaşık sorunları çözmede ve iş dünyasında liderlik rollerinde en iyi durumlarında olabileceklerini açıklamaya yardımcı oluyor.

Fiziksel ve zihinsel performanstaki farklı zirve noktaları

Bilim insanları uzun yıllar boyunca, insanların yaşam döngüsü içinde farklı alanlarda zirveye ulaştığını gözlemlemişlerdir. Fiziksel performans açısından bakıldığında, çoğu insan yirmili yaşların ortasından otuzlu yaşların başlarına kadar en iyi durumlarında olurlar. Ancak ham entelektüel yetenekler, yani akıl yürütme, hatırlama ve bilgiyi hızlı işleme kapasiteleri, yirmili yaşların ortasından itibaren düşmeye başlamaktadır. Bu örüntü gerçek dünyada da kendini göstermektedir. Profesyonel sporcular genellikle 30 yaşından önce kariyer zirvelerine ulaşırlar. Matematikçiler en önemli çalışmalarını otuzlu yaşların ortasına kadar tamamlarlar. Satranç şampiyonları ise 40 yaşından sonra nadiren oyunlarının en iyi seviyesinde oynayabilirler. Bu veriler, ham işleme gücünün yaşla birlikte azaldığını göstermektedir.

Beyin zirvesi araştırmasında 16 psikolojik boyut incelendi

Araştırmacılar, ham işleme gücünün ötesine bakarak, daha kapsamlı bir analiz yapmaya karar verdiler. Çalışmalarında, akıl yürütme yeteneğinin ötesinde, doğru bir şekilde ölçülebilen, geçici durumlar yerine kalıcı özellikleri temsil eden ve gerçek dünya performansını öngördüğü bilinen iyi kurulmuş psikolojik özelliklere odaklandılar. Bu kriterleri karşılayan 16 psikolojik boyut belirlediler. Bunlar arasında akıl yürütme, hafıza aralığı, işleme hızı, bilgi ve duygusal zeka gibi temel bilişsel yetenekler yer almaktadır. Ayrıca 'büyük beşli' olarak adlandırılan kişilik özellikleri de araştırmaya dahil edilmiştir: dışadönüklük, duygusal istikrar, sorumluluk bilinci, deneyime açıklık ve uyumluluk. Araştırmacılar, bu 16 boyutu inceleyen mevcut büyük ölçekli çalışmaları derlediler ve bunları ortak bir ölçeğe standartlaştırarak, her özelliğin yaşam boyu nasıl evrildiğini haritalandırdılar.

Yaşlılıkta ulaşılan zirveler: sorumluluk ve duygusal istikrar

Araştırmanın en ilginç bulgusu, ölçülen özelliklerin birçoğunun yaşamın çok daha ilerleyen dönemlerinde zirvelerine ulaşmasıdır. Örneğin, sorumluluk bilinci 65 yaş civarında en yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Duygusal istikrar ise 75 yaş civarında zirveye ulaşmaktadır. Ahlaki akıl yürütme gibi daha az yaygın olarak tartışılan boyutlar da yaşlı yetişkinlikte zirvelerine ulaşıyor gibi görünmektedir. Bilişsel önyargılara, yani bizi mantıksız veya daha az doğru kararlar almaya yönlendirebilecek zihinsel kısayollara direnme kapasitesi, 70'li ve hatta 80'li yaşlara kadar gelişmeye devam edebilmektedir. Bu bulgular, yaşlı insanların sadece deneyimli değil, aynı zamanda daha iyi karar verebilecek kadar gelişmiş psikolojik yeteneklere sahip olduğunu göstermektedir.

Beyin zirvesi 55-60 yaş aralığında: genel psikolojik işleyişin en yüksek noktası

Araştırmacılar, tüm 16 boyutun yaşa bağlı yörüngelerini teorik ve ampirik olarak bilgilendirilmiş ağırlıklı bir endekste birleştirdiklerinde, çarpıcı bir örüntü ortaya çıktığını belirtmişlerdir. Genel psikolojik işleyiş, 55 ile 60 yaşları arasında zirveye ulaşmakta, 65 civarından itibaren düşmeye başlamaktadır. Bu düşüş 75 yaşından sonra daha belirgin hale gelmektedir. Bu bulgular, yaşamın ilerleyen dönemlerindeki işleyiş azalmalarının başladıktan sonra hızlanabileceğini öne sürmektedir. Ancak bu, yaşlılığın bir başarısızlık dönemi olduğu anlamına gelmemektedir. Aksine, bu dönem, biriken deneyim ve gelişmiş duygusal istikrar sayesinde, en zorlu kararların alındığı ve en karmaşık sorunların çözüldüğü bir dönemdir.

Orta yaş liderler: neden en iyi kararları verebilirler?

Araştırmanın bulguları, iş dünyasında, siyasette ve kamusal yaşamda en zorlu liderlik rollerinin çoğunun neden genellikle ellili ve altmışlı yaşların başındaki insanlar tarafından tutulduğunu açıklamaya yardımcı olmaktadır. Birçok yetenek yaşla birlikte düşerken, diğer önemli özelliklerdeki büyüme ile dengeleniyorlar. Duygusal istikrar, sorumluluk bilinci ve ahlaki akıl yürütmedeki artış, ham işleme gücündeki azalmayı telafi etmektedir. Birleştiğinde, bu güçlü yönler daha iyi yargıyı ve daha ölçülü karar almayı desteklemektedir. Bu nitelikler, zirvede çok önemli olan ve başarılı liderliğin temelini oluşturan özelliklerdir. Dolayısıyla, orta yaşlı insanlar, sadece deneyim açısından değil, aynı zamanda psikolojik gelişim açısından da liderlik için en uygun dönemdedirler.

Yaş ayrımcılığından kurtulmak: orta yaş bir geri sayım değil, bir zirve

Bu araştırma bulguları, işletmeler ve kurumların daha yaş-kapsayıcı işe alma ve elde tutma uygulamalarına ihtiyaç duyduğunu vurgulamaktadır. Birçok insan, orta yaşta işlerine değerli güçlü yönler getirmektedir. Tarih, bu gerçeği pek çok örnekle desteklemektedir. Charles Darwin, Türlerin Kökeni'ni 50 yaşında yayınladı ve bu eser bilim dünyasını değiştirdi. Ludwig van Beethoven, 53 yaşında ve derinden sağır olarak, Dokuzuncu Senfonisi'nin prömiyerini yaptı ve müzik tarihinin en önemli eserlerinden birini ortaya çıkardı. Daha yakın zamanlarda, şu anda 55 yaşında olan Lisa Su, bilgisayar şirketi Advanced Micro Devices'ı sektördeki en dramatik teknik geri dönüşlerden biri boyunca başarıyla yönetti. Bu örnekler, orta yaşın bir geri sayım değil, aksine en büyük başarıların elde edilebileceği bir zirve olduğunu göstermektedir. Belki de toplumun orta yaşı bir geri sayım olarak görmeyi bırakıp, onu bir zirve olarak tanımaya başlamanın zamanı gelmiştir.