F-16'lar resmen rafa kalkıyor: 28 adet F-35 için karar verildi

Diário de Notícias gazetesinde 19 Aralık 2025'te yayımlanan söyleşide Portekiz Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral João Cartaxo Alves, Lizbon yönetiminin Askeri Programlama Yasası kapsamında 14 ila 28 adet beşinci nesil savaş uçağı tedarik etmeyi planladığını açıkladı. Alves, bu adımın gelişmiş hava muharebe kabiliyetlerine ve NATO ile uzun vadeli uyumlu harekât kapasitesine yönelik kararlı bir iradeyi ortaya koyduğunu belirtti.

Portekiz açısından söz konusu karar, yıllardır süren gecikmelerin ve operasyonel yükün ardından geldi. Orgeneral Alves, "Hava Kuvvetleri hiçbir uçağı bu kadar uzun süre kesintisiz hizmette tutmadı. En yeni F-16'lar 31, diğerleri neredeyse 40 yıldır görevde. Değişim süreci aslında 20 yıl önce başlamalıydı." ifadelerini kullandı. Norveç ve Danimarka gibi bazı NATO müttefiklerinin 2008'den itibaren F-35'e geçiş sürecini başlattığını hatırlatan Alves, Lizbon'un bu yöndeki kararını bugüne kadar ertelediğini vurguladı.

Alves, F-16'ların yerini alacak platformun yalnızca bir uçak değişimi olarak görülmemesi gerektiğini, kararın ağ merkezli harp ve NATO müttefikleriyle tam entegrasyon hedefinin parçası olduğunu belirterek, "Bağlantısallık temel unsurdur. Ya tüm veri akışlarına gerçek zamanlı erişimle görev yaparız ya da günümüz tehditleriyle baş edemeyiz." değerlendirmesinde bulundu.

PORTEKİZ'İN TERCİHİ F-35 OLDU

Röportajda, F-35 tedarikinin yalnızca düşük görünürlüklü bir uçağa sahip olmak anlamına gelmediği, yapay zeka destekli ve tam kapsamlı bir savunma ekosistemine entegrasyonu gerektirdiği vurgulandı. Alves, "Bu sistemler neye bağlanacak? Yeni radarlar, entegre hava savunma sistemleri ve otomatik önceliklendirme algoritmalarına ihtiyaç var. Aksi halde yatırım parçalı ve etkisiz olur." dedi.

Portekiz'in hava ve uzay savunmasına yönelik stratejik girişimi SAFE (Sistema de Atividades de Força Aérea e Espaço) programı kapsamında erken uyarı sistemlerinin modernize edilmesi, Azor Adaları'na yeni radarlar kurulması ve gelişmiş kara konuşlu hava savunma unsurlarının tedarik edilmesi hedefleniyor. Bu adımlarla olası bir F-35 filosunun, gerçek zamanlı istihbarat paylaşımının sağlandığı dijital bir muharebe ortamı içinde görev yapması amaçlanıyor.

Orgeneral Alves, F-35'i resmi olarak kesin tercih olarak açıklamaktan kaçınsa da stratejik göstergelerin bu yönde olduğunu belirtti. Uçağın NATO komuta ağlarıyla uyumu, modern çatışmalarda bir veri düğümü olarak üstlendiği rol ve Avrupa genelinde yaygınlaşması, F-35'i doğal bir seçenek haline getiriyor. Portekiz'in bu tercihle İtalya, Norveç, Danimarka, Hollanda, Belçika ve İngiltere gibi ülkelerle birlikte beşinci nesil savaş uçağı kullanan NATO üyeleri arasına katılması öngörülüyor.

Kararın mali boyutuna da değinen Alves, İsrail'in modern hava savunmasının yüksek maliyetine dikkati çekerek, tek bir gecede şehirleri füze saldırılarından korumak için 3 milyar avroya varan harcamalar yapıldığını hatırlattı. "Artık aynı hedefe iki füze atmayı göze alamayız. Bu nedenle algoritmik hedefleme ve yapay zeka destekli savunma mantığı kritik önemde." ifadelerini kullandı.

Portekiz açısından bu tedarikin, yalnızca savaş uçağı filosunun yenilenmesi değil, ülkenin savunma kapasitesi genelinde bir kuvvet çarpanı oluşturması bekleniyor. NATO'nun caydırıcılık duruşuna, özellikle Kuzey Atlantik bölgesinde, anlamlı katkı sağlanmasının bu kabiliyetlere bağlı olduğu vurgulanıyor. Azor Adaları'nın da yeni sistemlerle birlikte erken uyarı ve füze savunmasında daha merkezi bir rol üstlenmesi öngörülüyor.

Henüz resmi bir sözleşme imzalanmazken, Portekiz Savunma Bakanlığı kaynakları ABD ile yürütülen görüşmelerin ileri aşamada olduğunu belirtiyor. ABD Yabancı Askeri Satışlar (FMS) programı kapsamında bir "Talep Mektubu"nun 2026'nın başlarında sunulmasının, finansman ve onay süreçlerinin tamamlanması halinde ilk teslimatların ise 2029'da yapılmasının mümkün olduğu ifade ediliyor.

Öte yandan, Portekiz Hava Kuvvetleri envanterinde 2025 sonu itibarıyla 28 adet F-16AM/BM (Mid-Life Update) bulunuyor. 1990'lı yılların başında Peace Atlantis I ve II programları kapsamında teslim edilen bu uçaklar, kademeli modernizasyonlara rağmen yaşlanan gövdeleri ve sınırlı görev sistemleri nedeniyle giderek artan kısıtlarla karşı karşıya kalıyor. F-16'lar, Monte Real'deki 5 No'lu Hava Üssü'nde konuşlu "Falcões" ve "Jaguares" filoları bünyesinde hava savunma ve NATO görevlerinde kullanılıyor.

Portekiz'in F-35'e yönelmesi, Avrupa genelinde belirginleşen bir eğilimi de pekiştiriyor. Çekya, Polonya, Finlandiya ve Almanya'nın programa katılması, İsviçre ve Yunanistan'ın da tedarik sürecinde ilerlemesiyle F-35, NATO uyumlu hava kuvvetleri için fiili standart haline geliyor. Uçağın istihbarat, keşif ve gözetleme merkezi olarak işlev görmesi, ortak NATO operasyonlarına entegrasyonu ve geniş lojistik ile eğitim ağları sunması, özellikle Portekiz gibi ülkeler için stratejik bir avantaj olarak değerlendiriliyor.

Portekiz'in F-35 tercihiyle yalnızca yeni uçaklar satın almayacağı, Avrupa hava muharebe mimarisini önümüzdeki on yıllar boyunca şekillendirecek dijital ve entegre bir ittifak yapısına dahil olacağı ifade ediliyor.