Savaş gemilerinde “akıllı sistemler”: Yapay zeka ile deniz savunmasında yeni dönem

Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı (T3 Vakfı) yürütücülüğünde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Milli Savunma Bakanlığı işbirliğinde düzenlenen "TEKNOFEST Mavi Vatan", İstanbul Tersanesi Komutanlığı'nda devam ediyor.

Program kapsamında organize edilen Deniz Harp Sanayiinde Yapay Zeka Forumu'nda, Deniz Kuvvetleri Komutanlığından 5 subay, yapay zeka alanındaki çalışmalara ilişkin değerlendirmede bulundu.

Mühendis Üsteğmen Tuğberk Yönet, manevra tiplerinin yapay zeka ile sınıflandırılmasına ilişkin bilgi verirken, bir savaş gemisine yaklaşan tehdit senaryosu üzerinden yapay zekanın kullanımını anlattı.

Yönet, bir güdümlü füzenin ya da bir savaş jetinin gemiye doğrudan değil manevralar yaparak yaklaştığını belirterek şöyle devam etti:

"Bu tehditler neden savaş gemisi üzerine doğrudan değil de manevrayla yaklaşıyor? Gemi üzerinde bulunan sensörleri aslında kandırmaya çalışıyorlar. Son ana kadar gemi üzerine yapmış oldukları angajmanı gizlemeye çalışıyorlar. Burada şimdi savaş gemisinin genel konseptini öncelikle anlamamız gerekiyor. Ne var savaş gemisinde? Savaş gemisi komplike bir sistem. Öncelikle sensörlerden oluşmakta. Hava resmini algılayan bir arama radarımız var. Su üstü resmini çıkaran bir seyir radarımız var. Aynı zamanda bir sonarımız var. Bu da denizaltındaki su resmini çıkarıyor. Elektronik destek sistemlerimiz, optik sistemlerimiz var. Yine düşman-dost tanıma sistemi var. Bir de en nihayetinde ticari gemilerden bu savaş gemisini ayıran silah sistemlerimiz olacak."

Gemi üzerindeki sensörlerle yaklaşan manevraları tespit ettiklerini dile getiren Yönet, manevraların zamana bağlı konum verilerini Savaş Yönetim Sistemi'ne aktardıklarını ifade etti.

Yönet, "Savaş Yönetim Sistemi üzerinde de yapay zeka modelimiz var. Bu yapay zeka modelini biz önceden çeşitli manevralarla aslında eğitmiş oluyoruz ve bu savaş yönetim sistemindeki yapay zeka modelinin içine zamana bağlı konum verileri girince ne oluyor? Bu manevraların bir çıktısı olmuş oluyor. Biz bu manevraları sınıflandırmış oluyoruz. Aslında işleyiş bu şekilde çalışıyor. Bu doğrultuda bizim kazandığımız yetenekler çalışma anlamında neler olmuş oluyor? Erken tehdit algılama ve tanımlama özelliğini kazanmış oluyoruz. Atış-kontrol optimizasyonunu kazanmış oluyoruz. Asimetrik tehditlere hızlı reaksiyon veriyoruz ve operatör yükünü azaltmış oluyoruz." diye konuştu.

"YAPAY ZEKADAN BEKLENTİMİZ, İNSANIN BİLİŞSEL DAVRANIŞLARINI TAKLİT EDEBİLİYOR OLMASI"

Mühendis Üsteğmen Korhan Ayhan da elektronik harp özelinde yapay zeka uygulamalarına ilişkin, deniz harp sahasının sadece silah sistemlerinden ibaret bir alan olmadığını, çokça elektromanyetik ağı da içinde bulunduran, çok daha karmaşık, çok daha yoğun bir harp sahası olduğunu söyledi.

Ayhan, "Yapay zekadan beklentimiz, bir insanın bilişsel davranışlarını taklit edebiliyor olması. Nedir bunlar? Aynen insanlar gibi bulundukları ortamı algılayabilen, bu ortamdan belli çıkarımlar yapabilen, bu ortamdan öğrenen ve en nihayetinde yaptıkları çıkarımlara bağlı olarak çalışma maksatları neyse bu doğrultuda aksiyon alabilen, eyleme geçebilen sistemler hedefliyoruz. Yapay zekadan bizim elektronik harp dahilinde beklentimiz budur." dedi.

Mühendis Yüzbaşı Ragıp Zilci de savaş yönetim sistemlerinde yapay zekanın kullanımına değindi. Zilci, bir insanın vücudundaki organları merkezi bir şekilde beyin nasıl yönetiyorsa savaş yönetim sisteminin de bir gemi üzerindeki silah, sensör ve çeşitli sistemlerin bütünleşik ve koordineli şekilde merkezden yönetilmesini sağlayan yazılıma verilen isim olduğunu dile getirdi.

Zilci, artırılmış zeka konusunda bilgi verirken şunları söyledi:

"Artırılmış zeka, insan potansiyelini, insan yeteneklerini artırmak için yapay zeka yeteneklerinden faydalanma düşüncesinden ifade ediliyor. Burada artırılmış zekanın savaş yönetim sistemlerinde hangi aşamalarda kullanılacağına değindiğimizde ilk olarak karşımıza keşif gözetleme alanı gelmekte. Harp ortamında çok çeşitli sensörlerden, radarlardan, sonarlardan, İHA'lar, uydular, otomatik tanıma sistemi, çok fazla sensörden yoğun miktarda, dinamik bir şekilde ve sürekli akan bir veri bulunur. Bu verilerin de insan zekasına dayalı bir şekilde sürekli olarak anlamlandırılması, analiz edilmesi mümkün gözükmemektedir. Dolayısıyla biz burada yapay zekanın görüntüleri anlama, parametrik durumları analiz etme, görüntü tanıma gibi çeşitli yeteneklerinden faydalanarak karar çevriminin, gözetleme adımının insan ve yapay zeka birlikteliği içinde mevcut duruma göre çok daha etkin bir şekilde yönetilebileceğini düşünmekteyiz."

Mozaik harp konsepti temelinde savaş yönetim sistemi evriminin aslında insan komutası ve yapay zeka kontrolü temelinde olması gerektiğini belirten Zilci, "Bu sayede insan komutası harp sanatının inceliklerine, harp ortamındaki genel stratejiye odaklanırken, yapay zeka sistemleri ve yapay zeka kontrolü insan komuta heyetinin direktiflerini destekleyecek genel taktik kombinasyonları değerlendirerek, genel bir değerlendirme içinde insan komuta eğitimi besleyecek, karar desteğe sunabileceği bir altyapıya erişmeyi, bu sayede daha efektif ve süratli kararlar alınabilen, daha atik, paralel ve daha etkin bir şekilde harekat icra edilen bir savaş yönetim sistemi altyapısına ulaşmayı hedeflemekteyiz." ifadesini kullandı.

"MAKİNE-İNSAN ÇÖZÜM ORTAKLIĞIYLA SU ALTINDAN GELEN TEHDİTLERİ EN KISA SÜREDE TESPİT ETMEK AMAÇLANIYOR"

Mühendis Üsteğmen Gürkan Orhan da su altından gelen tehditleri etkili ve caydırıcı şekilde tespit etmeyi, bu tespiti de makine-insan çözüm ortaklığını kullanarak en kısa sürede yapmayı amaçladıklarını belirtti.

Orhan, otonom sistemlerin mayın harbinde kullanılması, yapay zeka ile otomatik sınıflandırmaya ilişkin çalışmalar yaptıklarını söyledi.

Mühendis Üsteğmen Deniz Küçükkaya Çalışkan, yapay zeka tabanlı anomali tespit aracından bahsederek, keşif gözetleme sistemlerine ilişkin bilgi verdi.

Çalışkan, "Deniz Kuvvetleri açısından bakıldığında, keşif gözetleme sistemlerini biz şu anlamda kullanıyoruz, radar gibi teşhis ve tespit etmeye yarayan unsurları sınıflandırıp kimliklendirerek, ortak bir merkezde toplanıp birleştirilip, ilgili birimlere kesintisiz olarak dağıtılmasına yönelik bir sistemdir. Yapay zeka tabanlı anomali tespit aracı ise anomaliden kasıt, kısaca sistem, olay ya da veri üzerinde gözlemlenen bir şeyin standart olması gereken ya da normal davranışların aslında farklı bulunması anlamına geliyor, anormal davranışta bulunan şüpheli bir geminin, operatörün gözden kaçma ihtimalinin bulunması, ticari trafik hattının yoğunluğu ve bu ticari trafik hattının gözlem zorluğu gibi sebeplerden dolayı denizde durumsal farkındalığı artırmak ve şüpheli gemi tespiti kararına destek olmak amacıyla çalışan büyük veri ve yapay zeka tabanlı bir sistem aslında. Bu aslında operatörün veri yorumlamadaki yükünü de azaltmış oluyor." dedi.

Forum sonrasında İnteraktif Savaş Yönetimi Sistemi Atölyesi etkinliği yapıldı, katılımcılara interaktif savaş yönetimi sistemleriyle ilgili uygulamalı bilgi verildi.