19 Haziran 2025 Perşembe / 23 ZilHicce 1446

Türkçe'nin ilk matbu eseri: Vankulu Lügati

31 Ocak 1729 tarihinde Türkçenin ilk matbu eseri olan Vankulu Lügati basıldı

star.com.tr / NESLİ ÖZKAY31 Ocak 2019 Perşembe 07:00 - Güncelleme:
Temmuz 1727'de, İbrahim Müteferrika’ya ilk Türk matbaasını kurma izni verildi
 
İbrahim Müteferrika bunun üzerine kendi evinin alt katında "Dârü’t-Tıbaatü’l-Âmire" adıyla ilk Türk matbaasını kurdu
 
Bu matbaada basılan, Türkçenin ilk matbu eseri ise 31 Ocak 1729 tarihinde basılan Vankulu Lügati oldu
 
Bu lügat, 1010 senesinde vefat eden, Farablı bir Türk bilgini olan İsmail el-Cevheri’nin telif ettiği büyük ve meşhur Arapça lügatin Türkçeye tercümesiydi
 
Bu muazzam eseri, “Vankulu” ismiyle tanınan Mehmed Efendi çevirdi
 
Vankulu Mehmed Efendi, başta fıkıh ilmi olmak üzere, lügat ve edebiyatta da bilgi sahibiydi
 
Mehmet Efendi’nin telif ve tercüme birkaç eseri daha varsa da, ona ilmî sahada büyük şöhret kazandıran, Vankulu Lügati adıyla anılan tercüme lügati oldu
 
Dârü’t-Tıbatü’l-Âmire’de ilk baskısı yapılan bu kitap, iki büyük ciltten oluşur
 
Kitap Avrupa’dan ithal edilmiş filigranlı kağıda, okunabilir nesih bir yazıyla basılmıştır
 
Kitabın alt tarafında bir sonraki sayfanın hangi kelimeyle başlayacağını ve biteceğini gösteren parolalar bulunmaktadır
 
Kelime kökleri madde başı olarak alınmış, bu kökten türetilen kelimele­rin ise altı çizili olarak belirtilmiştir
 
Birinci cilt 656, ikinci cilt ise, 766 sayfadır
 
Lügatte yaklaşık olarak beş bin kelime kökü ile bu kelime köklerinden türetilmiş yüz binden fazla kelime bulunur
 
Vankulu Lügati, padişahın atadığı ilim erbabı tarafından titizlikle incelenerek, iki yılda hazırlandı
 
Bu değerli lügat, basıldığı zaman umulanın çok ötesinde bir rağbet gördü