Ücretsiz izin, işçi ve işveren arasındaki iş ilişkisi devam ederken, işçinin belirli bir süre boyunca iş görme edimini yerine getirmeden, ücret almadan, iş sözleşmesinin askı halinde olduğu ve işten uzak kaldığı dönemi ifade etmektedir. İşçi ve işveren açısından önemli sonuçlar doğuran ücretsiz izin uygulaması, genellikle kişisel ihtiyaçlar, ekonomik koşullar, işyerindeki faaliyetlerin durması gibi durumlarda gündeme gelebilmektedir. Ücretsiz izin süresinde iş ilişkisi sona ermemekte, yalnızca işçinin iş görme edimi ve işverenin ücret ödeme yükümlülükleri geçici olarak askıya alınmaktadır.
Ücretsiz iznin süresi bakımından İş Hukuku mevzuatında bir sınırlama bulunmamaktadır. İşçiden gelen ücretsiz izin talebinin işveren tarafından onaylanmasıyla ücretsiz izin süreci başlamakta, tarafların kararlaştırdığı süre boyunca işçi ücretsiz izinde olabilmektedir. Dolayısıyla, işçinin ne kadar süreyle ücretsiz izin talep edebileceği ve işverenin ne kadar süreyle ücretsiz izni onaylayacağı, işçi ve işverenin anlaşmasına bağlı olarak değişebilmektedir.
Ancak işverenin tek taraflı kararıyla işçiyi ücretsiz izne göndermesi mümkün değildir. İşveren tarafından işçinin tek taraflı ücretsiz izne çıkarılması Yargıtay içtihatlarına göre de işveren feshi olarak kabul edilmekte, işçinin talebi/kabulü olmadan işveren tarafından tek taraflı iradesi ile işçinin ücretsiz izne çıkartılması kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, bakiye yıllık izin ücretinin ödenmesini gerektirmektedir. Aynı zamanda işçinin işe iade davası açma hakkının saklı olduğu önemli bir detaydır.
Ücretsiz izin süresi otuz günden fazla olduğunda, otuz günden sonra sağlık provizyonun iptali gündeme gelmektedir. Otuz günden sonrasında sağlık hakkından yararlanmaya devam etmek isteyen işçi, gelir testine göre ya sağlık hizmet giderlerinin devlet tarafından karşılanması (yeşil kartlı) olarak ya da genel sağlık sigortası primi ödeyerek sağlık hakkından yararlanabilecektir.
21.11.2025 tarihli 33084 sayılı Resmi Gazete'de 10602 sayılı "5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 60 ıncı Maddesinin Birinci Fıkrasının (g) Bendi Kapsamında Genel Sağlık Sigortalısı Olarak Tescil Edilenlere Uygulanan Aynı Kanunun 81 inci Maddesinin Birinci Fıkrasının (f) Bendindeki Genel Sağlık Sigortası Prim Oranının Yeniden Belirlenmesine İlişkin Karar" yayımlanmış bulunmaktadır.
Karar kapsamında Genel Sağlık Sigortası (GSS) Prim oranı %3'ten, %6'ya yükseltilmiş olup 01.12.2025 tarihi itibarıyla yürürlüğe girecektir. Bu doğrultuda GSS prim tutarı 01.12.2025 tarihinden itibaren 1.560,33 TL (brüt asgari ücretin %6'sı) olarak ödenecektir.
Herhangi bir sosyal güvencesi bulunmaması nedeniyle genel sağlık sigortası kapsamına alınan Türk vatandaşlarından prim ödeme gücünün bulunmadığını beyan eden kişilerin gelir testi yaptırmaları mümkündür. Bu kişilerin gelir testi yaptırmak için mutlaka Adres Kayıt Sisteminde yer alan ikametlerinin bulunduğu yerdeki Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıflarına müracaat etmeleri gerekmektedir.
Gelir testinin sonucuna göre, geliri brüt asgari ücretin üçte birinin üzerinde olan kişilerin ödemesi gereken genel sağlık sigortası prim tutarı 01.12.2025 tarihinden itibaren brüt asgari ücretin %6'sı kadar olacaktır.
Ek olarak, herhangi bir sosyal güvencesi olmayan ve Türkiye'de ikamet eden herkes, genel sağlık sigortalısı olarak sağlık hizmetlerinden faydalanabilmektedir. Herhangi bir kapsamda sosyal güvencesi olmayan kişilerin genel sağlık sigortası primi ödeyip ödeyemeyecekleri gelir testi neticesinde belirlenmektedir.
Sonuç olarak, 2025/Aralık ayından itibaren ücretsiz izinde olacak çalışanın sağlık provizyonunun iptal edilmesi halinde ödemesi gereken GSS primi tutarı 1.560,33 TL olacaktır. GSS primi tutarının 2026 yılından itibaren asgari ücretin güncellenmesiyle değişeceği de göz ardı edilmemelidir.
Nihayetinde, ücretsiz izin uygulaması iş sözleşmesinin askıda kaldığı bu dönemde çalışanların sosyal güvenlik haklarını doğrudan etkileyen önemli bir süreçtir. Özellikle otuz günü aşan ücretsiz izinlerde sağlık provizyonunun iptali ve GSS prim yükümlülüğünün doğması, çalışanların bu süreyi planlarken mevzuattaki güncel düzenlemeleri dikkate almalarını gerekli kılmaktadır. 01.12.2025 itibarıyla GSS prim oranının artırılması ve prim tutarının güncellenmesi de ücretsiz izin sürecinin mali boyutunun önemini artırmakta, gelir testi ve prim ödeme gerekliliklerinin yakından takip edilmesini zorunlu hale getirmektedir.
