Cortazar’ı okumak

Darbeleri, siyasi cinayetleri, hükümet istikrarsızlıkları, yolsuzluklar, yıllarca süren iç savaşları, göç alan büyükşehirleri, her türlü mucizeye tapınılan küçücük köyleri, yalnız insanları ve tabii ki yapışkan sıcağı... Latin Amerika deyince insanın aklına bu tekinsizlik coğrafyasından yetişmiş, sömürgecilerinin dili Portekizce ve İspanyolcayı, Portekizli ve İspanyollardan daha kıvrak, büyülü ve şaşalı kullanan; akla aklına pek sığmayacak cinnet yahut sevgi hikayeleri anlatan yazarlar geliyor. Böyle söyleyince sanki tüm Latin Amerikalı yazarlar tanımı pek yukarıdaki gibi olmasa da ondan pek de farkı bulunmayan ‘Büyülü Gerçekçilik’ akımından çıkmış sanılabilir. Oysa ki Julio Cortazar edebiyatı Avrupa gerçekçiliği üzerine Latin hayal gücünün camdan bir bina gibi inşası anlamını taşır. Bu niteliğindendir ki cüssesi tıpkı bir devden farksız olan Cortazar da hem Latin Amerika hem de dünya edebiyatının devlerinden sayılır.

Yazar adayları için Cortazar, karmaşık yazarak edebiyat yapamayacaklarını öğrenebilecekleri yegane adres. 

Türk edebiyatında maddi sorunlar nedeniyle Varlık hariç çok uzun soluklu olmayan edebiyat dergiciliğinde yeni rüzgar olmak için yola çıkan Notos, her yıl birkaç yazarın kapsamlı dosyasını hazırlamayı kendine amaç edinmişti. Buna şahitliğim, Notos’un henüz üçüncü sayısının yayımlandığı günlerde Ülkü Tamer’in okuduğu öykü dosyasını onun tavsiyesiyle edebiyat eleştirmeni Semih Gümüş’e götürmem oldu. Sonraki sayı kağıt dosyadaki en kısa öykü Notos’ta yayımlandı, derken yeni öyküler, eleştiriler... Notos her yıl, en az iki, okurdan gelecek talep doğrultusunda da daha çok yerli ve yabancı yazarla ilgili eleştirileri, bilinmeyen yönlerini, yayınlanmamış öykülerini barındıran dosya yapma kararı aldı. Julio Cortazar için de 47’nci sayıda bir dosya hazırlandı.

BÜYÜK USTAYI ANLAMANIN ŞİFRELERİ

Bu dosya iki anlamı nedeniyle önemli. İlki, Cortazar Avrupa gerçekçiliğini (belki de Brüksel doğumlu olduğu için bulaşmıştır bu) Latinlerin büyülü diliyle birleştirdiği için, edebiyatının derinliği pek çok metninde ‘zor’ anlaşır. Notos’un Cortazar sayısı, büyük ustayı daha kolay anlayabilmenin popüler değimiyle şifrelerini veriyor. Böylece Cortazar’ı okuyup ondan tat almadan diğer Latinlere de küsme gibi benim de pek çok kez duyduğum bir büyük hataya okuru düşmekten kurtarıyor.

Dosyanın ikinci olumlu yanıysa yazar adaylarını Cortazar olmaya özendirmek. Nasıl ki Yaşar Kemal olmak onun kahırlı yaşamından geçmeden ve edebi zekasına sahip olmadan yanına bile uğranılamayacak bir çaba ise Cortazar olmak da bir dosya okumakla mümkün değil. Fakat en önemli adımı olur.

Yazmanın, ustaya öykünmekle başladığı, yazarın ilerleyen günlerde kendi yolunu bulmasıyla özgünlük yolunda ilerlediği gerçek. Cortazar da bu anlamda, metinleri yazar adayına hem en çok ilham veren hem de karmaşık metin yazmaya öykünenlerin karmaşık yazarak edebiyat yapamayacaklarını öğrenebilecekleri yegane adres. Eğer öykünüzün temeli sağlam değil, edebiyat bilginiz de dilde yeni imkanlar aramaya yeterli bakiyeyi taşımıyorsa ancak kimi okuru kandırmaya yönelik sözde karmaşık metinler yazan yazarları taklitle sınırlı kalır yazar adayının çabası. Fakat iş Cortazar gibi nitelikli edebiyata gelirse Cortazar okumak kadar, onu alt metinleriyle de okuyanların görüşlerini okumaktır yola çıkmanın ilk adımı... Bu nedenle Notos’un son sayısı hem arşivlik hem de Cortazar’a saygı duruşu niteliğinde.