Karşılıklı ihlal suçlamaları arasında Yemen'de ateşkes her an sona erebilir

BM girişimleri ile Yemenli taraflar arasında ramazan ayı başında ilan edilen ve iki ay sürmesi kararlaştırılan ateşkese yönelik çok sayıda ihlal haberi geliyor.

Ateşkes kapsamında uygulanması gereken Taiz'den ablukanın kaldırılması ve Uluslararası Sana Havalimanı'nın yeniden açılması konusunda da bir ilerleme kaydedilememesi, bunu tetikleyen unsurlar arasında yer alıyor.

Yemen'de sağlam bir zemine oturacak müzakere süreci, İran destekli Husiler ile BM tarafından tanınan Başkanlık Koseyi başkanlığındaki bir otorite arasında doğrudan görüşmeleri gerekli kılıyor.

Bu bağlamda geçici ateşkesin, savaşın son bulmasına ve kapsamlı barışın sağlanmasına imkan tanıyacak müzakerelere doğru bir adım olabileceği yönünde yorumlar da yapılıyor.

Yemen Cumhurbaşkanı Abdurabbu Mansur Hadi, ülkede bir geçiş sürecinin uygulanmasının tamamlanması için Reşad el-Alimi başkanlığında 8 üyeden oluşan güney ve kuzeyden önemli siyasi aktörlerin olduğu Başkanlık Konseyini kurdu. Konsey, Yemen'in çeşitli cephelerinden Husilerle savaş tecrübesi olan sahadaki komutanlardan oluşuyor.

Ülkede geçen mart ayında Husiler, sınır noktalarında füzeler ve insansız hava araçlarıyla, havaalanları, petrol tesisleri gibi hayati noktaları hedef alarak tehlikeli bir tırmanışa geçti. Suudi Arabistan da buna karşılık Sana ve diğer kentlerde hava saldırıları düzenleyerek Husilere karşılık verdi.

- BM GİRİŞİMİYLE GEÇİCİ ATEŞKES İLAN EDİLDİ

Birleşmiş Milletler, 2 Nisan'da Yemen hükümeti ile Husilerin, hava, kara ve deniz operasyonlarını durdurmayı kabul ettiğini ve taraflar arasında iki ay süreyle ateşkes başladığını duyurdu.

Geçici ateşkes anlaşmasının en belirgin hükümleri arasında, 2016'dan bu yana uçuşlara kapatılan Sana Havalimanı'ndan haftada iki kez, biri Mısır'a diğeri Ürdün'e olmak üzere ticari uçuşların yeniden başlaması ve Husilerin ablukası altındaki Taiz'de sınır kapılarının açılması yer aldı.

Ateşkes, ülke genelinde askeri operasyonlara son verilmesini, sınır ötesi saldırıların durdurulmasını, seyahat ve ticari uçuşlar için Uluslararası Sana Havalimanı'ndaki kısıtlamaların hafifletilmesini ve Husiler tarafından kontrol edilen Hudeyde limanına petrol sevkiyatının yeniden başlatılmasını içeriyor.

- KARŞILIKLI İHLAL SUÇLAMALARI ARASINDA ATEŞKES HER AN SONA EREBİLİR

Ancak tarafların karşılıklı olarak ateşkesin ihlal edildiği yönündeki suçlamalarının olduğu bir ortamda geçici ateşkesin her an sona ermesi de muhtemel görünüyor.

Taiz'den ablukanın kaldırılması ve Uluslararası Sana Havalimanı'nın yeniden açılmasıyla ilgili olumlu bir sonuç elde edilememesi de ateşkesi daha kırılgan bir hale getiriyor.

Yemen Enformasyon Bakanı Muammer el-İryani Yemen hükümetinin, Sana Havalimanı'ndan Ürdün'ün başkenti Amman'a ticari uçuşların yapılması için Husilerin dayattığı engelleri aşma konusunda kararlı olduklarını kaydetti.

İryani, BM'nin çağrısıyla gerçekleşen ateşkes çerçevesinde, Husilere Uluslararası Sana Havalimanı'nın yeniden çalıştırılmasına ilişkin birçok teklifte bulunduklarını ifade ederek, teklifler arasında, 10 gün içinde Sana Havalimanı'nda BM ile koordineli çalışacak bir merkez kurulmasının da bulunduğunu belirtti.

Yemen hükümeti, Sana Havalimanı'ndan ilk ticari uçuşun gerçekleştirilememesi konusunda Husileri suçlarken, Husilerin sözcüsü Muhammed Abndusselam da koalisyon güçlerinin, Sana Havalimanının yeniden açılması konusundaki "uzlaşmaz" tutumuna tepki göstererek, BM'ye ateşkese uygun bir şekilde görevini yerine getirmesi çağrısı yaptı.

Yemen ordusu, Husileri BM tarafından ilan edilen ateşkesi defalarca ihlal etmekle suçlarken Husiler de koalisyon güçlerini, birçok savaş cephesinde ateşkesi ihlal ettiği yönünde suçlamalarda bulunuyor.

Yemen Hukuk İşleri ve İnsan Hakları Bakanlığı da Husilerin geçici ateşkesi ihlal etmesi ve sivilleri hedef almayı sürdürmesini kınadı. Son olarak ülkenin güneyinde yer alan Ed-Dali vilayetinde koyunlarını güden iki çoban Husilerce hedef alındı.

ABD'nin Yemen Özel Temsilcisi Tim Lenderking, ABD'nin yeni Yemen yönetimini desteklediğini duyururken, ABD Başkanı Joe Biden da Yemen halkına yardımların ulaşmasına imkan tanınması için Husilerin terör listesinden çıkarılması konusunu gündeme getirdi.

Nihayetinde Joe Biden yönetimi, Donald Trump yönetiminin son günlerinde "yabancı terör örgütleri" listesine eklenen Husileri, Ocak 2021'de terör listesinden çıkardı.

Umman, 2015 yılından bu yana, savaşın coğrafi olarak yayılmasını önleme stratejilerinin bir parçası olarak Yemen savaşının tarafları arasında arabuluculuk çabalarına devam ediyor.

Tüm Yemenli tarafların saygısını kazanan ve çatışmalarda üçüncü taraf olarak arabuluculuk rolü üstlenen Umman yönetimi ise Husiler de dahil Yemenli siyasi oluşumların çoğuna ulaşmaya imkan tanıyor ve Husiler ile Suud arasında gerginliği azaltarak ateşkesin uzatılması için doğrudan diyalog kurulması için çalışıyor.

Umman, Yemenli tarafların yanı sıra Suudi Arabistan, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) gibi Yemen savaşında aktif bir tutum sergileyen ülkelerin de saygı duyduğu bölgesel bir arabulucu rolü üstleniyor.

BM'nin de bu süreçte ateşkesi uzatmak, 7 yıldır devam eden iç savaşa son vermek ve Yemen müzakerelerini denetlemek için Husi tarafıyla koordineli olarak çabalarını yoğunlaştırması gerekiyor.

Ancak BM'nin geçici ateşkesten birkaç gün sonra Yemen Temsilcisi Hans Grundberg aracılığıyla Sana'daki Husi liderlere ilettiği isteklerine ise Husiler şuna kadar net bir yanıt vermedi.

Yemen'deki çatışma sahnesinde etkin bir rol oynayan bölgesel taraflardan Suudi Arabistan ve İran ise askeri bir çözümün artık gerçekçi olmadığına tamamen ikna olmuş durumda.

Ateşkesi memnuniyetle karşılayan Tahran ve Riyad yönetimleri, savaşın son bulmasına ancak Yemenli taraflar arasındaki müzakerelerin katkı sağlayabileceğine inanıyor.

Dünya Gıda Programına göre, Yemen'de milyonlarca kişi, dünyada "görülmemiş" bir düzeyde açlıktan muzdaripken, 17,4 milyon kişi gıda güvenliğinden yoksun. Çatışmalar devam ederse yıl sonuna kadar bu sayının 19 milyona ulaşabileceği ifade ediliyor. Öte yandan beş yaş altı 2,2 milyon çocuk da yetersiz beslenme nedeniyle tedaviye ihtiyaç duyuyor.