Adnan Menderes nereli? İdam edilen merhum Başbakan Menderes'in memleketi, doğumu, hayatı ve vefatı...

Adnan Menderes, 27 Mayıs darbesini yapan cuntacıların kurduğu Yüksek Adalet Divanı’nda 9 ay yargılandıktan sonra idam cezası aldı. Bugün Adnan Menderes’in idamının üstünden ise tam 60 yıl geçti. Türkiye'de Cumhuriyet tarihinde milli iradeye karşı yapılmış ilk askeri darbe olan 27 Mayıs 1960 darbesinin 60. yıl dönümünde Adnan Menderes'in hayatı ve nereli olduğu gibi konular yeniden gündeme geldi. 

Adnan Menderes, seçimle Başbakan olduktan sonra idam edilen tek Başbakandır. Peki Adnan Menderes nereli? 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin ardından Yassıada'da yapılan yargılamaların ardından eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, İdam edilen merhum Başbakan Adnan Menderes, eski Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, eski Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idam kararları oy birliğiyle alındı. 

Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan 16 Eylül 1961'de sabaha karşı, Adnan Menderes ise İmralı Adası'nda 17 Eylül 1961'de saat 13.21'de idam edildi. Vatandaşlar 27 Mayıs darbesinin 60. yılında Adnan Menderes nereli? İdam edilen Başbakan Menderes'in memleketi, doğumu, hayatı ve vefatını raştırıyor. İşte Adnan Menderes'in memleketi, doğumu, hayatı ve vefatı ve 27 Mayıs darbesine dair detaylar...

ADNAN MENDERES'İN HAYATI

Asıl adı Ali Adnan Ertekin Menderes olan merhum Adnan Menderes, 1899 yılında Aydın'ın Koçarlı ilçesinde doğmuştur. Okul hayatına, İzmir İttihat ve Terakki Mektebi'nde başlayan Menderes, eğitimini daha sonra İzmir Amerikan Koleji'nde devam ettirdi. 1931 yılında CHP Aydın milletvekili seçildikten sonra ise Ankara Hukuk Fakültesi'ne girerek, 1935 yılında mezun oldu. Yedek subay eğitimi almasına karşı, Birinci Dünya Savaşı'na sıtma hastalığına yakalandığı için katılamayan Menderes, Kurtuluş Savaşı'nda gösterdiği başarılardan ötürü İstiklal Madalyası almaya değer görüldü. İzmir'in ünlü ailelerinden, Evliyazade Fatma Berin Hanım ile 1929 yılında evlendi ve Yüksel, Mutlu, Aydın olmak üzere üç oğlu oldu. 

ADNAN MENDERES'İN EŞİ BERİN MENDERES KİMDİR?

1950-60 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti'nin Başbakanlığını yapmış, İstiklal Madalyası sahibi Türk siyasetçi ve hukukçu olan Adnana Menderes, Başbakanlık görevini 1950-1960 yılları arasında sürdürmüştür.

SİYASİ KARİYERİ

Adnan Menderes, 1930 yılında kısa süreli de olsa Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın bir kolunu organize etti. Partinin kendini feshetmesinden sonra ise Cumhuriyet Halk Partisi'ne geçti ve 1931 seçimlerinde Cumhuriyet Halk Partisi'nden Aydın milletvekili olarak seçildi. Menderes, o dönemlerde en sert çıkışını, "çiftçiyi topraklandırma yasası" görüşülürken yaptı. Bu çıkış sonrasında ise Menderes, parti içi muhalefetten dolayı 1945 yılında CHP'den ihraç edildi.

DEMOKRAT PARTİ DÖNEMİ VE BAŞBAKANLIĞI

CHP'den 1945 yılında Celâl Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile birlikte ihraç edilen Menderes, Demokrat Parti'yi kurdu. 1947'de yapılması gereken seçimler CHP tarafından bir yıl öne alındı. 1946 yılında CHP yüzde 85 oy ile seçimi kazandı. Menderes Demokrat Partisi aracılığı ile Kütahya milletvekili olarak tekrar meclise girdi.

'Beyaz Devrim' olarak adlandırılan 1950 seçimlerini DP kazandı. Menderes, 19. Türkiye Hükûmeti'ni kurarak başbakanlık görevine başladı. Bu görevini 1960 yılına kadar sürdürdü.

Başbakanlığı döneminde Türkiye ekonomisi ortalama yıllık %7.8 oranında büyüdü ve Türkiye'nin GSMH'si Dünya toplamının binde 6.43'ünden, binde 7.52'sine yükseldi.

6-7 EYLÜL OLAYLARI

Kıbrıs konusunda Londra'da ikinci tur görüşmeler yapılırken, 6 Eylül 1955 gecesi İstanbul'da bazı gazetelerin Selanik'te Atatürk'ün evine bomba atıldığını yazması üzerine özelikle Rumlara karşı yönelen olaylarda, 73 kilise, 8 ayazma, 1 havra, 2 manastır, 4 bin 340 dükkan, 110 otel ve lokanta, 21 fabrika ve 3 bin 600 ev saldırıya uğradı, 1 papaz olaylar sırasında öldürüldü. Bu olaylar sebebiyle TBMM olağanüstü toplandı. Hükümet adına konuşan Başbakan yardımcısı Fuad Köprülü hükümetin olaylardan haberi olduğunu ancak gün ve saatinin muayyen olmadığını açıkladı.

Türkiye siyasi tarihine 6-7 Eylül olayları olarak geçen, azınlıklara karşı gerçekleştirilen olaylarda Menderes'i yıpratan sürecin içinde en önemlilerinden biri olarak gösteriliyor.

27 MAYIS 1960 DARBESİ

27 Mayıs 1960 sabaha karşı saat 4'te radyoda Kurmay Albay Alparslan Türkeş TSK olarak yönetime el koyduklarını belirtti ve askeri darbenin sebeplerini bir radyo bildirisi ile halka duyurdu. TSK'nın 27 Mayıs 1960 günü darbe açıklaması yaptığı sırada Eskişehir'de bulunan Adnan Menderes, beraberindeki siyasilerle birlikte Kütahya'da tutuklanarak, Ankara'ya getirildi. Ankara'da bir süre tutulan Menderes, sonra Yassıada'ya yargılanmak üzere gönderildi.

27 MAYIS DARBESİNDE NE OLDU?

YASSIADA'DA İDAM KARARI

27 Mayıs darbesini yapan cuntacıların özel olarak kurdukları mahkeme olan Yüksek Adalet Divanı, 9 ay 27 gün boyunca Adnan Menderes ve beraberindeki siyasetçileri yargıladı. Yargılama süreci sonunda 14 kişinin idamına, 31 kişinin de ömür boyu hapse mahkum edilmesine karar verildi. Ancak, Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi; Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışındakilerin idam cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası yaş haddi nedeniyle ömür boyu hapse çevrildi. Geri kalan 418 sanığa ise 6 ay ile 20 yıl arasında değişen hapis cezaları veya beraat kararı verildi.

Merhum Adnan Menderes, 13 ayrı davadan yargılandı ve Bebek Davası dışındaki bütün davalardan suçlu bulundu.

ADNAN MENDERES'İN İDAMI

Menderes, hakkında karar, Milli Birlik Komitesince onaylanınca, 17 Eylül 1961'de İmralı Adası'nda idam edildi. 

29 yıl sonra ise bir kararla 17 Eylül 1990 yılında naaşları Cumhurbaşkanı ve devlet erkanın katıldığı bir törenle İmralı'dan alınarak, İstanbul'da Adnan Menderes Bulvarı Topkapı çıkışında yapılan Anıt Mezara nakledildi.

Demokrat Partinin (DP) kurucuları arasında yer almıştır ve 1950-1960 yılları arasında genel başkanlık görevini üstlenmiştir. 27 Mayıs darbesi'nin ardından, tarihe kara leke olarak düşen bir kararla 17 Eylül 1961 tarihinde asılarak idam edilen tek Türkiye Başbakanıdır.

Türkiye Büyük Millet Meclisi 1990 yılında çıkardığı yasayla, Adnan Menderes ve onunla beraber idam edilenlere itibarlarını iade etmiştir.