AGİT görevi ne? AGİT’ten tepki çeken referandum raporu

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı AGİT nedir? AGİT nasıl kurumdur? Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na bağlı gözlemciler referandumla ilgili ön raporlarını seçimden sonra yayınladı. Türkiye'deki anayasa değişiklik referandumunu takip eden Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na bağlı uluslararası gözlemciler, referandumla ilgili ön raporlarını yayınladı.AGİT temsilcileri, referandumda YSK'nın aldığı mühürsüz oy pusulalarının geçerli sayılmasına ilişkin kararın, hileye karşı alınan tedbirleri boşa çıkardığı ve kanuna aykırı olduğu yorumunda bulundu. Referandumun eşit olmayan şartlarda yapıldığını belirten AGİT temsilcileri, idari kaynakların 'evet' kampanyası için uygunsuz olarak kullanıldığını belirtti. AGİT raporunda ayrıca referandumun uluslararası standartlara uzak kaldığı tespitinde bulunuldu.

ERDOĞAN’DAN AGİT’E SERT TEPKİ

Bu raporun yayınlanmasının ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan sert tepki gösterdi. Erdoğan, Cumhurbaşkanı Külliyesi’nde halka yaptığı buluşmada; “ Türkiye'nin demokraside ekonomide dış politikada güvenlikte atması gereken çok önemli adımlar var.  İşte AGİT diye bir örgüt var Avrupa'da bunlar kendilerine göre bir rapor hazırlıyorlar. Türkiye'deki seçimler şöyle olmuş böyle olmuş. Önce haddinizi bilin haddinizi. Sizin hazırlayacağınız o siyasi içerikli raporları biz ne görürüz ne duyarız ne biliriz. Biz yolumuza devam ederiz. Bu ülke batının hiç bir yerinde görülmeyen en demokratik seçimlerini gerçekleştirmiştir.” diye konuştu.

DIŞİŞLERİ’NDEN RAPOR TEPKİSİ

Dışişleri Bakanlığı, Türkiye'deki referandum sürecini takip eden AGİT heyetinin açıklamalarına tepki gösterdi.

Dışişleri'nin açıklamasında şu ifadelere yer verildi:

"AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi’yle (ODIHR) ülkemizdeki seçim gözlemcilik faaliyetlerine yönelik uzun yıllardır işbirliğimiz sürmektedir. Bu kapsamda Türkiye’de 16 Nisan günü gerçekleştirilen halkoylaması için de davette bulunulmuş olup, Gözlem Misyonu’nun faaliyetleri için makamlarımız ülke genelinde her türlü işbirliğini göstermiştir.

Türkiye’deki Anayasa değişikliğine yönelik halkoylaması, AGİT içinde örnek gösterilecek düzeyde yüzde seksen beşin üzerinde bir demokratik katılımla gerçekleşmiştir. 

Gözlem Misyonu’na, raporlarında maddi hatalardan ve yanlış yönlendirmeye yol açabilecek eksik bilgilere dayalı yorumlardan kaçınmaları yönünde daha önce de telkin ve tavsiyelerde bulunulmuştur. 

Bu bağlamda, 16 Nisan halkoylaması sonrası ODIHR Heyetinin AKPM Gözlem Heyetiyle birlikte yayımladığı İlk Bulgu ve Sonuçlar Raporu’nda ve basın toplantısında dile getirilen siyasi içerikli ve itham edici ifadeler üzüntüyle karşılanmıştır. Heyetin, Yüksek Seçim Kurulu’nun halihazırda TBMM’deki tüm partilerin temsilcilerini de içerdiğini göz ardı ettiği görülmektedir.

Halkoylamasının uluslararası standartların gerisinde kaldığı gibi bir yorum kabul edilemez. 

Esasen halkoylamasının gerçekleştirilmesinden kısa süre önce AGİT Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi Direktörü tarafından halkoylamasıyla ilgili siyasi içerikli beyanlarda bulunulması, bu heyetin Türkiye’ye önyargılarla geldiğini, nesnellik ve tarafsızlık ilkelerini dikkate almadığını göstermiştir. Söz konusu ilk bulgular raporu da bu taraflı ve önyargılı yaklaşımın bir yansımasıdır."

AGİT NEDİR?

Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), "Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı" (AGİK) adı altında 1970'li yılların başında soğuk savaş koşullarındaki Avrupa’nın bölünmüşlüğüne son verilmesi, güvenlik ve istikrarın sağlanması ve katılan devletler arasında bu amaca yönelik işbirliğinin geliştirilmesi düşüncesiyle kurulmuş teşkilattır.

AGİT’in görevi Doğu ve Batı arasında çok taraflı bir müzakere ve diyalog forumu olarak belirlenmiştir. 1975’den 1990’a kadar AGİT, yeni yükümlülüklerin ele alındığı ve uygulamaların gözden geçirildiği bir dizi konferans ve toplantılar şeklinde devam etmiştir. 1990 yılında yapılan Paris Zirvesi soğuk savaş sonrası dönemde ortaya çıkan tehlikeleri karşılamayı amaçlayan bir kurumsallaşmanın başlangıcını işaret etmiştir.

Avrupa’da güvenlik ve istikrar, 1950’lerin ortasından itibaren Doğu Bloku tarafından ortaya atılan bir fikirdir. Almanya’nın bölünmüşlüğü ve Berlin sorunu soğuk savaş döneminde Avrupa’nın sınırlarını yasallaştırma girişimine neden olmuştur.

Bu çerçevede 1955’lerde Varşova Paktı tarafından yapılan Avrupa güvenliği anlaşma önerisi Batılılar tarafından kabul edilmemiştir. Doğu Blokunun bu yöndeki önerileri 1970’lerin başında ABD ile SSCB arasında imzalanan SALT 1 Andlaşması ve Batı Almanya’nın, Polonya ve Çekoslovakya ile olan Doğu sınırlarını tanıması ve Doğu Almanya ile ilişkiye girmeyi kabul etmesi sonucu meydana gelen yumuşama ortamı ile değer kazanmaya başlamıştır. Bu koşullarda Batı Avrupa güvenliği konusunda görüşmelere girişmeyi kabul etmiştir. Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Konferansı, 15 Ocak 1973 tarihinde Helsinki’de çalışmalarına başlamıştır. İki yılı aşkın bir süre devam eden konferans 1 Ağustos1975’de Helsinki Nihai Senedi ’nin 33 Avrupa ülkesi ile ABD ve Kanada tarafından Devlet ve Hükümet Başkanları düzeyinde imzalanmasıyla sonuçlanmıştır.