Şuray-ı Devlet ne anlama geliyor?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yaptığı açıklama sonrası araştırılan konular arasında. Bizlerde Danıştay ile ilgili merak edilenleri bu haberimizde derledik. Türkiye'de ilk Şuray-ı Devlet adı ile başlayan Danıştay Üst derecede bir idare mahkemesidir.

Sözlükte "danıştay" ne demek?

Yönetim davalarına bakmak, bakanlar kurulunca gönderilen yasa ve tüzük tasarı- larıyla imtiyaz sözleşmeleri üzerine düşüncelerini bildirmek gibi görevleri olan, üyeleri anayasa mahkemesi'nce seçilen bağımsız anayasa kuruluşu, devlet şurası.

Tanzimatın ilanından sonra hukuk alanında günün şartlarına uygun mahkemeler kurma çalışmalarına başlanmıştır. Bu gayeyle "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" ve "Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali"den sonra "Meclis-i Ali-i Tanzimat" kurulmuş ve daha sonra bu iki meclis, "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" adıyla birleştirilmiştir. Ancak bu birleşme, adli teşkilatla idari teşkilatın birleştirilmesi ve tek yargı sisteminin uygulanması gibi sakıncalı bir sonuç doğurmuştur. Bunun giderilmesi için, "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" 10 Mayıs 1868 tarihinde "Şurayı Devlet ve "Divan-ı Ahkam-ı Adliye" adlarıyla ikiye ayrılmıştı.

Şura-yı Devlet, idarenin taraf olduğu uyuşmazlıkları çözümlemekle yetkili kılınmıştır. O tarihlerde idari davalar çok geniş manada ele alınarak taraflardan birinin devlet olması halinde her dava idari dava sayılmıştır. Şuranın yetkileri bu yüzden çok geniş tutulmuştur. Şura, idareye karşı açılmış davalara bakmakla kalmıyor, aynı zamanda bir uyuşmazlık mahkemesi yetkisiyle de donatılmış bulunuyordu. 1868 tarihinde yayınlanan Şura-yı Devlet Nizamnamesi’ne göre Danıştay; Umur-ı Mülkiye ve Zabıta ve Harbiye, Umur-ı maliye ve Evkaf, Umur-ı Adliye, Umur-ı Nafia Ticaret ve Ziraat, Umur-ı Maarif olmak üzere beş daireye ayrılmış bulunuyordu.

Bu daireler hem idari ve danışma ve hem de yargı görevlerini bir arada yürütürlerdi. Ayrıca bir dava dairesi yoktu. Cumhuriyet döneminde 669 sayılı kanunla kurulan cumhuriyet döneminin ilk Danıştayı 6 Temmuz 1927 tarihinde, Mülkiye, Maliye ve Nafia daireleri olmak üzere üç idare ve bir dava dairesiyle çalışmalarına başlamıştır. Bu kanunla, Danıştay tarafından verilen kararların hiçbir makamın onayına gerek kalmadan yürütülmesi esas ve ilkesi kabul edilmiş oluyordu. Danıştayın kuruluşunda çeşitli tarihlerde değişiklik yapılarak üç idari ve üç dava dairesi olmak üzere daire sayısı altıya çıkarılmış ve 1947 yılında Danıştay Tüzüğü hazırlanarak yürürlüğe konmuştur.