İşverenler tarafından iş sözleşmeleri, toplu iş sözleşmeleri veya işyeri uygulamaları ile çalışanlara sağlanan sosyal yardımlar arasında evlenme ve doğum yardımları da yer almaktadır.
Evlenme ve doğum yardımları zorunlu olarak ödenmemekle birlikte, bazı şirketlerde bu yönde ödemeler yapılabilmektedir.
İşverenlerin, çalışanlara sağladıkları tüm menfaatlerin bordrolarında yer alması ve sağlanan menfaatlerin yasal kesintilerinin mevzuata uygun olarak yapılması oldukça önemlidir.
Mevzuata uygun olarak kesintilerin yapılmaması durumunda işverenlerin çeşitli yaptırımlar ile karşılaşması ve çalışanların haklarının kısıtlanması söz konusu olabilmektedir.
Bu doğrultuda evlenme ve doğum yardımlarının yasal kesintilerinin belirlenmesi gerekmektedir.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun "Prime esas kazançlar" başlıklı 80'inci maddesinde evlenme ve doğum yardımlarının sosyal güvenlik priminden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.
"b) Ayni yardımlar ve ölüm, doğum ve evlenme yardımları, görev yollukları, seyyar görev tazminatı, kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı veya kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödeme, keşif ücreti, ihbar ve kasa tazminatları ile Kurumca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları, işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları, prime esas kazanca tabi tutulmaz."
Hüküm doğrultusunda çalışanlara yapılan evlenme ve doğum yardımlarının miktarı ne olursa olsun, niteliğinin ayni veya nakdi olduğuna bakılmaksızın sosyal güvenlik priminden istisna tutulacaktır.
Evlenme ve doğum yardımlarının prime esas kazanca dahil edilmeyeceğine dair diğer hüküm 2020/20 sayılı İşveren İşlemleri Genelgesi'nde yer almaktadır:
"Ölüm, doğum ve evlenme hallerinde işverenlerince sigortalılara yapılan nakdi yardımlar, miktarı ne olursa olsun prime esas kazançların hesabında dikkate alınmayacaktır. Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veya çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir."
Evlenme ve doğum yardımlarının gelir vergisi istisnası 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 25'inci maddesinde düzenlenmiştir.
"Evlenme ve doğum münasebetiyle hizmet erbabına yapılan yardımlar (Bu istisna hizmet erbabının iki aylığına veya buna tekabül eden gündeliklerinin tutarına kadar olan yardım kısmına uygulanır.)"
Hüküm uyarınca çalışanın iki aylık ücreti tutarına kadar yapılan evlenme ve doğum yardımları gelir vergisinden istisnadır.
Evlenme ve doğum yardımlarında damga vergisi istisnası ise bulunmamaktadır.
Bu doğrultuda işverenler tarafından çalışanlara yapılan evlenme ve doğum yardımı tutarlarının tamamı prime esas kazanca dahil edilmeyecektir.
İşçinin iki aylık ücretine kadar gelir vergisi de kesilmeyecektir. İşçinin iki aylık ücretini aşan evlenme ve doğum yardımlarından gelir vergisi kesintisi yapılmalıdır.
Bu doğrultuda öncelikle işçinin iki aylık ücreti tespit edilmelidir. Evlenme ve doğum yardımlarından yapılacak gelir vergisi kesintisi, işçinin iki aylık ücretini aşan tutar kadar olacaktır.
