Sanat felsefe değildir elbette; felsefi olması da gerekmez hiçbir şekilde. Temelde, estetik bir faaliyet olmakla birlikte sanat entelektüel, dolayısıyla eleştirel bir işleve de sahiptir ya da sahip olabilir. Aynı zamanda bir entelektüel olan sanatkârdan topluma karşı düşün-dürtme görevini yerine getirmesi beklenir.

“Herhangi biri” olmaktan kurtulmak, kendimizi bulmak, kısaca kendimiz olmak gibi bir kaygı taşıyor muyuz, bir gönül sahibi olmaya, içselliğimizi geliştirmeye, ruhumuzu arıtıp yükseltmeye istek duyuyor muyuz, içimize dönüp bir bakalım.

Dünyayı değiştiremesek bile onunla kurduğumuz ilişkiyi değiştirebiliriz ki bu durumda dünyaya farklı baktığımız gibi, dünya da kendini bize farklı bir şekilde açar veya gösterir. Dünya insan için kendi üzerine kapanmış profan bir içkinlik düzlemi değil, sınanmalar içinden kulluğun ifa edilebileceği bir ortamdır artık.

Her ne kadar aşkınlık imkânı aynı zamanda gündelik hayatta yatıyor olsa da, işbu imkânı sönümlendirmeye ya da onu içkinlik düzlemine tercüme etmeye namzet bir mekanizma da orada hazır bekliyordur daima. Bu yüzden aşkınlıkla sahici bir temas söz konusu mekanizmayı tesirsiz kılmaya çalışmakla mümkün olabilir.

Kendine ait bir zaman fikri şahsiyetimizin gelişimine mühim bir katkı sağlar. Şahsiyetimizi de hem toplum içre hem de toplum dışı kalmaya çalışarak, bu güç dengede olgunlaştırabiliriz ancak. Sohbet-halvet diyalektiği bir dengeye ulaştığında şahsiyetimiz intişar etmek için elverişli ortamı bulmuş olacaktır.

Hakiki farklılık, radikal farklılıktır. Burada radikallikten –fiilen olmasa da zihnen– sistem dışı kalma yönelimini ya da kararlılığını anlıyoruz daha çok. Kapitalist sistem farklılıklar konusunda esneklik gösterdiği izlenimi veriyor, oysa radikal anlamda bir farklılık söz konusu olduğunda durum değişiyor. Sistem kendine muhalefet edecek, üstelik bunu usturuplu bir şekilde yapacak radikal düşünce ve yönelimlerden hoşlanacak değildir.

Muhabbeti esas alan yüz yüze bir birliktelik olarak sohbet, dostluğun tarzıdır bizzat. “Dostlar sohbet eder” ifadesi “yağmur yağar” ifadesi gibi analitik bir ifadedir. Bir dostla baş başa candan bir sohbetin, bir muhabbetin yerini başka hangi iletişim biçimi alabilir?

Bugün bir dezenformasyon çağında yaşıyoruz. Üzerimize boca edilen her nelerse onları filtreden geçirmek üzere bir zihin hijyenine ihtiyacımız var. Gönüllü yalnızlığımız bir elekten-geçirme işlevi görmeli ki teemmülden muradımız neyse hâsıl olsun.

Mekânla ilişki esasta sahip olmakla, zamanla ilişki ise esasta olmakla irtibatlıdır. Oluş zamanı, zaman oluşu ifade eder ve kendimiz de zamanla ve zamanda oluruz ne olursak; bu yüzdendir ki biz kendiliği olmakla irtibatlandırıp ona kend’oluş adını veriyoruz. Hatırlatmalı ki kend’oluş bir şahsiyet inşası sürecidir aynı zamanda. Bu süreç kendine zaman ayırmakla ve bu zamanı doğru kullanmakla doğrudan bağlantılıdır.